Beangstigend actueel en bijzonder confronterend
Het werk van de Algerijnse schrijver Boualem Sansal (1949) is in eigen land verboden. Daarbuiten wordt hij op handen gedragen, geroemd om zijn moed gevoelige thema’s aan te snijden en discussierijke standpunten in te nemen. Of hij nu schrijft over de Tweede Wereldoorlog (in Onvoltooide geschiedenis) of over een verscheurd Algerije (in Terug naar de rue Darwin): Sansal is spraakmakend. Zijn jongste roman, 2084 Het einde van de wereld, gaat over de problemen en angsten in de moderne tijd. Sterker nog, Sansal schetst een dystopische wereld, ontstaan na een allesverwoestende Heilige Oorlog die sterk doet denken aan de huidige strijd tussen IS en de rest van de wereld. In Frankrijk won het boek zowel de Grand Prix de l’Académie française als de prestigieuze Prix Goncourt, en werd verkozen tot beste boek van het jaar.
Sansal neemt de lezer mee naar Abistan, een immens rijk dat zijn naam ontleent aan de profeet Abi, de aardse Gezant van oppergod Yölah. Dit ‘land der gelovigen’ bestaat uit een zestigtal provincies, bevolkt door zeer strenggelovige bewoners. Zij onderwerpen zich volledig aan de enige god en volgen een systeem van strikte leefregels, straf bewaakt door het regime – het wijdvertakte Apparaat. Het volk is verzonken in armzaligheid en doffe ellende, maar leeft in het stralende geluk van een geloof zonder vragen. De bevolking weet niet beter, kent geen geschiedenis en het is voor de Abistani ondenkbaar dat er een andere wereld zou bestaan. Afwijkend gedrag of verkeerde ideeën worden bestraft, zelfs ongeoorloofde gedachtes worden door gedachtelezers onderschept. Elke inwoner is gebonden aan zijn eigen wijk, waar hij niet buiten mag en middels eindeloze controles en biechten wordt gedwongen trouw te zijn aan het geloof.
Ati is een van die inwoners, door wiens ogen dit verhaal wordt verteld. Tijdens zijn verblijf in een afgelegen sanatorium is hij bevangen door het gevaarlijke gevoel van vrijheid. “Wat het nooit gezien, nooit bezeten, nooit ontvangen of gegeven heeft, maar wat het boven alles verafschuwt en eindeloos onmogelijk probeert te maken: vrijheid.” Zijn twijfel over opgelegde zekerheden maken hem weer tot mens, in plaats van de gewetenloze robot die het regime wil dat hij is.
Wie de titel ziet, zal al snel de vergelijking maken met George Orwells 1984. Deze blauwdruk van het dictatoriaal regime schreef Orwell in 1948 en ging over zijn toenmalige toekomstbeeld. Je zou 2084 dus de moderne versie kunnen noemen, omgevormd naar de huidige tijd. Verwijzingen kom je dan ook geregeld tegen in dit boek. Net als in 1984 heerst er in 2084 een permanente staat van verwarring en oorlog zonder duidelijke vijand. Orwells Big Brother heet hier Bigaye en net als Orwells Newspeak kent ook Abistan een eigen taal, het Abilang dat alleen bevelen toelaat. En hoewel Sansal er zichzelf voor behoedt, bevat het boek ook veel verwijzingen naar de Islam. Een mockba is een gebedshuis, Gkaboel het wetboek en Char de Heilige Oorlog.
Voorafgaand aan het verhaal waarschuwt Sansal dat 2084 geenszins betrekking heeft op een of andere bekende werkelijkheid, dat alles verzonnen is, maar elke lezer zal het geschetste beeld linken aan de huidige realiteiten die in de wereld gaande zijn. In 2084 is het publiekelijk folteren en straffen van ongelovigen, deserteurs en opstandelingen in grote stadions bijvoorbeeld de enige vorm van entertainment voor de bevolking; iets wat enorm lijkt op de gruwelheden van IS. Bovendien: het jaartal 2084 luidde het einde in van de wereld zoals wij hem kennen. Voor de Abistani begint het leven dan pas. Alles wat aan de orde was vóór 2084 – het begin van de Nieuwe Wereld na de grote oorlog – is vernietigd. Onvermijdelijk doet dat denken aan de vernieling van sporen uit de antieke oudheid door IS-jihadisten.
Sansal schrijft poëtisch, vooral beschrijvend, zonder dialoog, en heeft met Ati het ideale personage geschapen, met wie we ons kunnen identificeren. Het is alsof Sansal zowel de auteur als de lezer is, want hij laat Ati vragen stellen die ook de onze zijn. Opmerkelijk is dat vrouwen totaal afwezig zijn in 2084. Het maakt dat er geen liefde of seksuele prikkelingen aanwezig zijn. Het stoort niet, maar het zou van Ati een meer levendig personage maken.
Of 2084 nu het werkelijke schrikbeeld van de angstige Westerse bevolking is of puur een verzonnen voorspelling, feit is dat Boualem Sansal een fascinerend verhaal heeft geschreven, dat de denkbeelden van een oprukkend islamisme bevestigt en eens te meer bewijst dat de wereld op haar qui vive moet zijn. 2084 is beangstigend actueel en bijzonder confronterend.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Mads Bruynesteyn
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
