Hartverscheurende, intrigerende plot

Tom Rob Smith (1979), zoon van een Zweedse moeder en een Britse vader, werd geboren in het jaar dat de Sovjet-Unie het ontspoorde Afghanistan binnenviel, een kwarteeuw na de dood van Stalin. Zijn boeken gaan over de periode voor zijn geboorte, toen Stalin de macht had over communistische Rusland. Het strakke regime dat toen gevoerd werd, weet Smith beeldend en met veel gevoel te beschrijven, zoals we hebben ervaren in zijn bewonderenswaardige Kind 44 en Kolyma. Met Agent 6 schrijft hij het derde deel - dat afzonderlijk kan worden gelezen - en voltooit hij de trilogie. Leo Demidov, officier van de Russische geheime dienst, heeft wederom de hoofdrol.

Het verhaal begint in het jaar 1950, waar we getuige zijn van gebeurtenissen die Leo en zijn toekomstige echtgenote Raisa bij elkaar brengen. Tegelijkertijd maken we kennis met Jesse Austin, een beroemde zwarte Amerikaanse zanger die in Rusland op bezoek is om zijn liefde voor het communisme over te brengen. Aan Leo Demidov de taak om Austin te begeleiden en te beschermen tegen anticommunisten. 

Het verhaal springt vervolgens naar 1965. Leo werkt inmiddels niet meer als geheim agent en leidt een rustig, gelukkig leven met zijn gezin. Hoewel Leo blij is dat hij de corrupte politiek en de samenzweringen achter zich heeft gelaten, lijkt het erop dat de politiek nog niet klaar is met hem en zijn familie. Raisa is in New York, samen met hun geadopteerde dochters Elena en Zoya, om een vredesconcert van zowel Russische als Amerikaanse kinderen in goede banen te leiden. Leo mag om politieke redenen niet mee en blijft achter in Moskou. Hij heeft zijn bedenkingen bij de reis, maar zelfs in zijn ergste nachtmerries kon hij de rampzalige afloop ervan niet voorzien. De officiële verklaring van het vreselijke voorval dat zijn gezin treft, gelooft hij niet, maar het strenge Sovjetregime belet hem te onderzoeken wat er in Amerika is gebeurd, en laat hem achter met een gebroken hart.

Vijftien jaar later is Leo werkzaam als speciaal adviseur in sovjetgecontroleerd Afghanistan. Vechtend tegen het verleden raakt hij verslaafd aan opium. Met behulp van zijn Afghaanse leerlinge Nara kickt hij af en knokt hij voor het enige doel in zijn leven: uitzoeken wat er toentertijd in New York met zijn gezin is gebeurd. Geen gemakkelijke taak. Als Russische bezetter heeft hij weinig vrienden in Afghanistan en hij wordt constant in de gaten gehouden door zijn meerderen. Wat volgt is een gevaarlijke zoektocht naar antwoorden om het raadsel op te lossen.

Tom Rob Smith bewijst wederom dat hij een geweldige schrijver is. Woorden vloeien als tranen uit zijn pen. De pagina’s lijken zichzelf om te slaan wanneer de lezer de pijn deelt van Leo Demidovs wanhoop en zijn behoefte aan antwoorden. Smiths meesterlijke beschrijvingen van plaats, liefde, verdriet en verraad, zijn sympathie voor de machtelozen van deze wereld en zijn gave om het verleden te laten herleven in het heden, zijn van uitzonderlijk hoog niveau. Het onderwerp is zeker niet het gemakkelijkste. De verschrikkingen tijdens het Sovjetregime en de bezetting in Afghanistan hebben een somber tintje, omdat ze zo authentiek overkomen. Ik heb mij enkele keren afgevraagd hoe iemand heeft kunnen leven onder die omstandigheden, hoe ik zou omgaan met zo’n gedwongen leven en hoeveel het begrip vrijheid eigenlijk betekent. Deze gedachtes wijdt ik aan het talent van Smith om een levensechte sfeer te creëren en de lezer mee te sleuren in zijn vertelsels.

Agent 6 heeft dwingende, geloofwaardige personages en een hartverscheurende, intrigerende plot. De zwarte zanger Jesse Austin is zo’n overtuigend neergezet karakter. Zijn sympathie voor gelijkheid en rechtvaardigheid, en de problemen die hem die oplevert, zorgen voor een emotionele band tussen hem en de lezer. Smith toont compassie voor iedereen, zowel voor helden en schurken als voor daders en slachtoffers.

Het predicaat literaire thriller is meer dan terecht. Het literaire overtreft soms de spanning, maar dat doet niks af aan de constant aanwezige chaos die Leo Demidov ondergaat. Je leeft met hem en zijn gezin mee, waarbij je duimt voor een goede afloop. Agent 6 sluipt je lichaam binnen en houdt je dagenlang bezig. Een uitmuntend laatste deel van de trilogie; vijf sterren zijn dik verdiend.