Hilarisch en subtiel verzet

Op de achterkant staan woorden als thriller en Miss Marple. Mijn zoon die toen hij de voorkant zag verbaasd vroeg: 'Wat is dit voor horrorboek?'
De buitenkant zette me welop het verkeerde been. Het begint met moord op een buurman, later volgen er meer. Maar het hoe en wat daarvan verdween voor mij steeds meer naar de achtergrond. Haar grappige observaties over andere mensen en haarzelf en de mensheid vond ik interessant en zeer vermakelijk. Soms hardop lachen!
Al snel kwam ik er in: Het leven van de hoofdpersoon Janina alleenwonend tegen de Tsjechische grens in een klein gehucht. Ze haalt inkomen uit het 'oppassen' op de huizen van mensen die er alleen in het zomerseizoen wonen. Ze doet haar dagelijkse ronde om lekkages en zo te ontdekken en het dan te laten repareren.

Woede:
Jania heeft voornamelijk contact met de zonderlinge buurman Eunjer en met een vroegere leerling Dyzio die haar wekelijks bezoekt. Met Dyzio vertaalt ze teksten van de 18e eeuwse dichter Blake. Een kort citaat: 'Maar de waarheid is dat wie Woede voelt en niet handelt, de epidemie verspreidt. dat zegt onze Blake'.
Woede blijkt haar drijvende kracht te zijn om zich druk te maken over het lot van dieren, maar ook over de dwang van religie, de macht van de ' nuttigen' en de onmacht en het negeren van de 'nuttelozen'.

Het weer en de wereld:
Janina heeft de tv de hele dag aan staan. Dat is rustgevend. Sinds ze het weerkanaal vond is ze blij dat ze alles heeft wat ze nodig heeft. Ze ziet waar de wind vandaan komt en hoe de wereld eruit ziet in fronten en lijnen op kaarten en satelietfoto's. Ze legt hier in feite de link met de astrologie, haar 'hobby'.
Citaat: 'Het is dus waar dat we op het oppervlak van een bol leven, blootgesteld aan de blik van de planeten...' Ze zou wel een zender Kosmische Invloed-tv willen.
Ander citaat over het weerkanaal:
'Die verdeling van mensen in drie groepen - skiërs, allergielijders en automobilisten - bevalt me wel. Het is een goede en eenvoudige typologie. Skiërs zijn hedonisten. Ze laten zich dragen door de hellingen. Automobilisten nemen het heft liever in eigen handen, hoewel hun wervelkolom daar vaak onder te lijden heeft; het leven is tenslotte zwaar. En allergielijders zijn altijd in oorlog. Ik ben zeker allergisch.'

Janina heeft regelmatig en onverwacht last van bepaalde Kwalen met pijn gepaard. Ze vertelt heel mooi hoe ze er mee leert leven. En als ze zich geen raad weet van de pijn gebruikt ze een soort 'truc' zichzelf te verbeelden in iets: 'Alleen die verbeelding brengt me verlichting. Ja, dan ben ik vrij.'

Wat een apart en krachtig boek. Ondanks de vele grappige passages is Janina ook een vrouw van de donkere kant. Ze komt blijmoedig over maar ziet altijd het gevaar en de 'kwetsbare kant waardoor mensen makkelijk beschadigd en weggevaagd' kunnen worden. Ze behoort zelf dan ook tot de 'nuttelozen', teruggetrokken, oud, beetje gek en niet serieus te nemen. Maar ondertussen legt ze al dan niet subtiel de vinger op de zere plek.
Daarmee is het boek ook een aanklacht tegen wat de 'nuttigen' met ons en de natuur doen. Het zegt veel dat de Poolse schrijver Olga Tokarczuk vorig jaar de Nobelprijs voor de literatuur 2018 kreeg. Het is goed dat zo ook de meer 'linkse' stem naar buiten komt. Polen waar de democratische rechtstaat steeds meer onder druk staat en onlangs verkiezingen zijn uitgesteld.
Al zijn het vooral speldenprikjes waarmee Olga Tokarczuk dat andere geluid uit Polen laat zien.

Nog een citaat tot slot:
'Weet u, ik heb soms de indruk dat we in een wereld leven die we zelf bedenken. We bepalen wat goed is en wat niet, we tekenen schema's van wat zinvol is en wat niet..En dan worstelen we ons hele leven met wat we zelf hebben uitgedacht. Het probleem is dat iedereen zijn eigen versie heeft, en daarom hebben mensen moeite om elkaar te begrijpen.'

Hoe actueel is dit!?