Schrijfstijl maakt veel goed
Zijn aankomst wordt uitgebreid beschreven. De aankomst van de trein, het opengaan van de deur, het naar buiten komen van een schoen: ieder detail krijgt aandacht. Tokarczuk doet dit in prachtige beeldende zinnen. De schrijfstijl is dan ook een sterk punt van deze roman. Niet alleen worden de gebeurtenissen uitgebreid beschreven, ook haar natuurbeschrijvingen zijn een genot om te lezen. Zelfs nietszeggende dagelijkse gebeurtenissen schrijft ze mooi op, een voorbeeld: “De dagen smeerden zich uit, ongegeneerd traden ze over de grenzen van de schemer en liepen over naar de avonden.”
De dagen in het kuuroord draaien om de behandelingen in het sanatorium, de avonden worden gevuld met maaltijden en discussies tussen de in het pension verblijvende heren. Over deze discussies struikelde ik. Ze zijn doorspekt van vrouwenhaat en eindigen in hersenloos gewauwel, mede ingegeven door het hallucinerende kruidenbitter Schwärmerei. In het nawoord meldt Tokarczuk dat de uitspraken van de heren, uitspraken zijn van beroemde mannen door de tijd heen. Ze steekt er subtiel de draak mee door een humoristische ondertoon aan de gesprekken te geven. Voor mijn werkte dit niet, het bleef teveel blijven steken in het weergeven van het vrouwenhatende gedachtengoed met veel herhaling en (te) veel personages die niet uit elkaar waren te houden.
Het vrouwelijk perspectief komt op andere manieren aan de orde. Hiervoor laat Tokarczuk de geesten van overleden vrouwen rondspoken. Deze ‘Empusa’ hebben een observerende rol. Zij begluren de mannen door kieren en gaten en als ‘wij’ vertellen zijn ook een deel van het verhaal. Dat doen ze geweldig en van mij hadden zij vaker aan het woord mogen zijn in plaats van de brallende mannen.
Daarnaast is er de rol van de natuur: we spreken niet voor niets van ‘moederaarde’, en ook kruidenmengsels zijn vanouds toch het terrein van ‘heksen’.
Rond de helft van het boek buigt de verhaallijn om naar de ontwikkeling van Mieczysław Wojnicz. Een angstige jongen die bang leek voor alles en iedereen. Opvallend is zijn obsessie om gaten en kieren in zijn kamer op te sporen om te voorkomen dat hij bespied werd. Intrigerend is zijn fascinatie voor de kleding van de vrouw van de pensioneigenaar die aan het begin van het boek overlijd.
Gaandeweg laat Tokarczuk hem zien als slachtoffer van een over-strenge vader die uit alle macht het verzorgende en moederlijke uit zijn leven weerde. Waar zijn angst om bekeken te worden vandaan komt, is een volgend laagje dat Tokarczuk afpelt. Verrassend modern is de reactie van de kuurhuisarts Semperweiss: je bent goed zoals je bent. Mooi om te zien is hoe Mieczysław Wojnicz naar het einde toe sterker werd en zichzelf vond.
Tot slot
De achterflap vermeldt dat Empusion een ‘briljant feministisch antwoord’ is op De Toverberg. Nu heb ik deze roman van Thomas Mann niet gelezen, in plaats daarvan heb ik de gebeurtenissen beschouwd als exemplarisch voor de tijdgeest rond 1913. Als feministisch antwoord vond ik Empusion wat mager en zeker niet briljant. Daar staat tegenover dat ik genoot van de schrijfstijl in de delen waarin de vrouwen-geesten als wij-verteller aan het woord zijn en de prachtige natuurbeschrijvingen. Al met al laat Empusion mij met gemengde gevoelens achter.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Marceline de Waard
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
