Nog steeds actueel

De setting van deze roman is het Zuid-Afrikaanse Brits-koloniale leven in Rhodesië tussen 1930 en 1950. Het gezichtspunt is dat van de blanke boeren, de manier waarop zij omgaan met en praten over de oorspronkelijk zwarte bevolking is kwetsend. Het maakt ook gelijk duidelijk waarom heden ten dage de woorden neger en nikker zo uitermate pijnlijk en kwetsend zijn. Hiermee is voor mij dit boek dat in 1950 verscheen helaas nog steeds actueel.

In de tweede plaats, en bovenal, is ‘het zingende gras’ een verhaal over het huwelijk van Mary en Dick, dat vanaf het begin gedoemd is te mislukken. Dat mislukken wordt door Lessing langzaam en meeslepend beschreven. Tegengestelde wensen, hoop, mislukkingen: langzaam laat ze de verschillende verwachtingen van de beide echtelieden verpulveren tegen een zinderend heet en pijnlijk racistische kolonie. Het haalt het slechtste in Mary naar boven en ze ontwikkelt zich tot een vreselijke vrouw die de zwarte werknemers op de boerderij behandelt op een manier die bij tijd en wijle onpasselijk maakt.
Het verhaal kantelt als een van de zwarte werknemers Mary’s huisbediende wordt.

Hoe het nu precies zit met de verhouding tussen Mary en haar huisbediende blijft mistig. Hier verliest de roman ook aan kracht. Om iets van licht in die mist te laten schijnen, voert Doris Lessing in de laatste hoofdstukken een nieuw personage op, een net aangekomen Engelsman die tijdelijk op de boerderij komt passen. Het is zijn stem die verteld dat Mary inmiddels zo van haar zwarte huisbediende afhankelijk is dat hij haar zelfs helpt met kleden. Iets was wat absoluut niet kon: een zwarte man die een witte vrouw aanraakte. Veel meer over de verhouding tussen Mary en haar huisbediende wordt niet verteld, ook naar het waarom van de moord op haar mag de lezer raden. Dit vage einde en het opvoeren van een nieuw personage om nog enigszins te duiden verbaasde mij wel. Waarom? Het voelt voor mij namelijk ook als een breuk in het verhaal. De enige plausibele verklaringen die ik kan bedenken, ligt in de tijd waarin ‘Het zingende gras’ uitkwam: 1950. Censuur dus. Maar misschien heeft iemand anders een andere verklaring?