Anders dan anders en een heerlijk verhaal

Drie tijdsperiodes uit de vorige eeuw worden aaneengeregen door de liefdesgeschiedenis van James en Elizabeth.

Het verhaal begint met de jonge James, als zoon van een Nederlandse huisarts en een Engelse moeder hoort hij er op school en tussen leeftijdsgenoten net niet bij. Hij groeit op tot een slungelige, in zichzelf gekeerde man die carrière maakt als ambtenaar in het buitenland.
In de jaren dertig is hij in het koloniale Nederlands Indië ambtenaar namens de Nederlandse overheid. Vanuit deze functie begeeft James zich in de hoogste Nederlandse sociale kringen. Zo ontmoet hij Elizabeth, de dochter van een Nederlandse baron. Ze is net achttien geworden, hoogst intelligent en ze verveelt zich dood in de beperkende wereld waarin zij leeft.
Er is gelijk een soort van aantrekkingskracht die ervoor zorgt dat ze aan elkaar blijven denken. De omstandigheden maken dat hun paden elkaar blijven kruisen. Het is onvermijdelijk dat ze er in een weekend nadat James’ vrouw is aangekomen, met een smoes samen vandoor gaan.
Daarna maakt het boek een sprong naar eind jaren dertig in Londen. Elizabeth studeert daar af en trouwt met de zoon van haar professor, een kunstenaar. Zij houdt het gezin op de been en maakt een start met een schrijverscarrière die in eerste instantie niet van de grond komt. In 1942 komt James als hoge ambtenaar naar Londen en ze pakken hun in Indië begonnen geheime affaire weer op.

Naast de affaire zijn ook de verschillende tijdsperioden belangrijk. De Vries doet niet aan schone schijn en geeft bijvoorbeeld een ontluisterend inkijkje in de Nederlandse overheersing in Indië, Bijvoorbeeld met het verhaal van James’ chauffeur die te ver gaat met jonge jongens en door James de hand boven het hoofd wordt gehouden: je weet immers nooit wanneer loyaliteit nodig is.

Wat het verhaal anders maakt, zijn de tijdssprongen die De Vries maakt. Een voorbeeld zijn fragmenten uit een interview met Elizabeth in de jaren waarin ze terugblikt op de tijd waarin het lopende verhaal speelt. Ook geeft hij context aan de omgeving door stukjes geschiedenis van eeuwen terug te vertellen. Het klinkt verwarrend, dat is het niet. Belangrijker is dat het werkt: hoe dan en waarom? Het maakte dat ik door wilde lezen.

Aan de schrijfstijl merk je dat De Vries ook journalist is. Hij doet verslag van de gebeurtenissen en kleurt de emoties niet in. Dat zorgt ervoor dat je als lezer genoeg te kauwen en overdenken hebt.
Het verhaal springt als laatste naar Den Haag waar begin eind jaren vijftig de ambtelijke carrière van James tot rust komt bij het ministerie van Economische Zaken. Maar dan vertrekt hij opeens naar Egypte. In 1952 was dat land na een staatsgreep een republiek geworden en de afkeer van het Westen en dan met name Groot-Brittannië was groot. Deze haat vormt het decor van de laatste episode van deze bijzondere geschiedenis en werpt een bijzonder licht op de affaire van James en Elizabeth: dáárom dus.