Juweeltje

Het verhaal begint als Rusland na het vertrek van de nazi’s in 1944 Letland bezet en eindigt als in 1989 de Berlijnse muur valt. Grootse gebeurtenissen, maar daarbinnen speelt zich een intiem verhaal over de relatie tussen een moeder en haar dochter. Interessant is dat we van beide personages de naam niet te horen krijgen: het verhaal wordt om en om vanuit de moeder en dochter verteld. In het begin is dat even wennen omdat ze beiden vanuit de ik schrijven en er geen hoofdstukindeling is. Maar het ritme is makkelijk op te pakken en dan ontvouwt zich een klein juweel.

De titel moedermelk staat symbool voor de moeder-dochter relatie. Deze wordt gekleurd door het feit dat de moeder niet voor haar dochter wil of kan zorgen. Dat begint al na de geboorte in 1969 als moeder weigert borstvoeding te geven en verdwijnt. Het is de oma die samen met haar nieuwe man, stiefvader genoemd, het meisje verzorgt. Dat weigeren van borstvoeding is ingrijpender dan het op het eerste gezicht lijkt, melk is namelijk niet zomaar voorhanden. De oma geeft de pasgeboren baby bouillon. Na vijf dagen lukt het haar eindelijk om koemelk te krijgen.

De schrijfstijl van Ikstena is beeldend en poëtisch. Ze neemt je mee in het opgroeien van de dochter bij haar grootouders. Een warm gezin waar het meisje, dat ze liefkozend erwtje noemen, tevreden en gelukkig opgroeit. En ze neemt je mee in het leven van de moeder. Enerzijds een briljant arts die zich specialiseert als gynaecoloog, anderzijds een depressieve vrouw die lijdt onder het juk van de Sovjetbezetter. Op invoelbare wijze maakt Ikstena duidelijk waarom ze niet voor haar dochter kon/wil zorgen en waarom ze al vanaf de geboorte bang was haar dochter met moedermelk te vergiftigen.

De personages komen tot leven. Ontroerend wordt beschreven hoe de dochter voor haar moeder gaat zorgen als moeder haar meeneemt naar het platteland waar ze een baan krijgt in een vrouwenkliniek. Er groeit een band die zowel voor de moeder als dochter belangrijk en liefdevol is, ook al wordt hij gekleurd door het onvermogen van de moeder om zich positief tot het leven te verhouden. En dat wordt door Ikstena subliem beschreven.
Een prachtig contrast daarbij is de beschrijving van de natuur. Hierin laat ze ook de moedermelk terugkomen. Het meisje gaat met haar grootouders op vakantie naar de Zwarte zee. Die is zo warm als moedermelk, het voelt of haar moeder toch dichtbij is. Ondertussen mist de moeder haar dochter en op een avond gaat ze zwemmen in de rivier: ook zo warm als moedermelk. Het is het symbool van de liefde die tussen moeder en dochter is gegroeid.

Binnen het verhaal bieden de grootouders een warm tegenwicht waardoor het meisje een stevige emotionele basis krijgt. Toch is dat niet genoeg om de harde realiteit van het communistische regime uit haar leven te weren en het leven van het meisje komt steeds meer onder druk. Dat gaat veranderen als in 1989 de Berlijnse muur valt. Het is het decor van een hartverscheurend einde.

Een roman die van mij niet alleen vijf sterren kreeg, maar ook een plek tussen mijn favorieten.