De lasagne-identiteit van Mohamed Ouaamari

In Groetjes uit Vlaanderen stelt Mohamed Ouaamari de Vlaamse identiteit in vraag. Lange tijd heeft de auteur voor zichzelf niet erkend een Vlaming te zijn. Hij voelt zich mens, moslim, Marokkaan - of eerder een Riffijn, een Europeaan en een Belg. De Vlaamse laag van zijn lasagne-identiteit koste tijd om te omarmen en in dit autobiografische verhaal over opgroeien in Vlaanderen legt hij uit waarom. Ouaamari maakt de balans op van de eerste Zwarte Zondag in 1991, drie maanden na zijn geboorte, tot en met de laatste Zwarte Zondag in 2019. Groetjes uit Vlaanderen vertelt het verhaal van opgroeien tussen twee werelden. Een autobiografisch verhaal over de politieke situatie in Vlaanderen die het voor minderheden niet altijd gemakkelijk maakt hun Vlaamse identiteit te omarmen. Dit boek is leerzaam, grappig en tegelijkertijd pijnlijk eerlijk. Een aanrader.

Geboren als vreemdeling

Groetjes uit Vlaanderen is opgedeeld in drie levensfases. In de 'Fase van onschuld (0-7 jaar)' schrijft Ouaamari over de politieke situatie in Vlaanderen in de jaren van zijn geboorte en vroege jeugd.

"Ik werd geboren in een tijd waar een groot deel van de bevolking mij niet graag zag komen. De eerste jaren voedde mijn moeder mij op met het idee dat de kans bestond dat we teruggestuurd zouden worden naar Marokko."

Omdat ik zelf pas in 2013 naar Vlaanderen ben gekomen, ben ik niet altijd thuis in haar politieke geschiedenis. In Groetjes uit Vlaanderen wordt duidelijk uitgelegd hoe de eerste Zwarte Zaterdag in 1991 van invloed was op de Marokkaanse bevolking en andere minderheden in Vlaanderen. Daarnaast licht de auteur het ontstaan van het cordon sanitaire toe. Termen als Zwarte Zaterdag en het cordon sanitaire heb ik de afgelopen jaren al veel voorbij horen komen en meermaals gegoogeld, maar nu begrijp ik haar impact pas echt. Daarnaast leerde ik in dit deel van het boek over koning Hassan II, de reden dat veel Riffijnen naar het buitenland vluchtten.

De eerste levensfase eindigt, net als alle hierop volgende fases, met een brief van de auteur naar zijn grootouders die hij nooit gekend heeft. Ouaamari vertelt hen dat hij in België als vreemdeling geboren is - met een grote gele kartonnen vreemdelingenkaart als identiteitsbewijs. Ik vind het vreemd dat deze term met negatieve bijklank nog altijd gangbaar is. Ook mijn Belgische identiteitsbewijs wordt een vreemdelingenkaart genoemd.

Turken, Marokkanen, Belgen en Nederlanders

In de 'Fase van ontwikkeling (7-14 jaar)' lezen we over de wereldschool waar de auteur een tijdje naartoe ging. In zijn klas zaten zeven kinderen met Turkse ouders, drie kinderen met Marokkaanse ouders en een jongen die juist gearriveerd was uit Kazachstan. Met veel humor - en zijn eigen positieve vooroordelen - beschrijft Ouaamari de verschillen tussen Marokkanen en Turken. “Bovendien zijn Marokkanen knapper dan Turken, daar is geen discussie over. Toch?” Hij legt uit waarom hij tijdens het EK voetbal in 2000 voor Turkije in plaats van België supportert en weet op hilarische wijze de verschillen tussen Vlaamse en Nederlandse Marokkanen uit te puren. Ouaamari onderschrijft het lachen om onze noorderburen (de Nederlanders) dan ook als belangrijk onderdeel van de Vlaamse identiteit, alsook het opgroeien in een club of jeugdbeweging.

"Enkel op vakantie in Marokko ontdek ik hoe Vlaams ik eigenlijk wel niet ben."

Toch wordt er niet alleen maar gelachen. Deze levensfase staat vooral in het teken van de aanslag in Amerika op 9/11. De dag na deze terroristische aanslag, de auteur zit dan op een nieuwe school, wijst de leerkracht hem en twee klasgenoten aan als moslims. En legt zo - onbedoeld? - een link tussen hen en terrorisme.

"Ik was tot 9/11 altijd een Marokkaan geweest. Die dag werd ik moslim. Stond ik nu aan de goede of aan de slechte kant?"

In dezelfde periode ontstaat bovendien de Europees Arabische Liga (AEL), de organisatie die het politieke bewustzijn van Vlaams-Marokkaanse jongeren sterk beïnvloed heeft. Het antwoord van de generatie die als adolescenten in het racisme in Vlaanderen actief hebben ondergaan. Ook krijgt de multiculturele samenleving in Nederland een opdoffer met de opkomst van Geert Wilders. “Met die laatste kregen de Nederlandse Marokkanen een eigen versie van Philip Dewinter. De islamofobie van na 11 september kreeg in Nederland een gezicht en een slecht geblondeerd kapsel.”

Sociale media, een huwelijk en een nachtje in de gevangenis

Het derde deel van Groetjes uit Vlaanderen, 'Fase van verfijning (21-28 jaar)', begint direct met een intrigerende hoofdstuktitel. Namelijk '2007-2008: Uitvinding van de iPhone, opkomst Facebook'. De auteur schrijft over de opkomst van social media en de manier waarop dit Vlaamse-Marokkaanse jongeren bij elkaar wist te brengen. Dit deel van het boek voelt voor mij het persoonlijkste. Hoewel er aandacht is voor de opmars van Sharia4Belgium en Ouaamari aandacht besteedt aan Syriëstrijders zijn het vooral de anekdotes over zijn eerlijke zoektocht naar zichzelf - hij hield vol ondanks het feit dat familieleden grappen bleven maken over zijn baardlengte en kleding - zijn trouwdag en die keer dat een tweet hem in de gevangenis deed belanden die mij raken.

Ook de aanslagen in Brussel in 2016 krijgen een plaats in dit verhaal. Op 22 maart 2016 voelt Mohamed Ouaamari zich voor het eerst echt Belg, zonder dat hij zich ervoor schaamde en zonder negatieve bijklank. Helaas moet de auteur in dit deel van zijn verhaal ook zijn ongelijk toegeven. In tegenstelling tot zijn eerdere voorspellingen is extreemrechts in 2019 helaas nog altijd springlevend.

"Stemmen op het Vlaams Belang maakt van de Vlaming geen racist, maar dit stemgedrag houdt wel racisme in stand."

Het politieke en het persoonlijke

Achter de prachtige cover van Groetjes uit Vlaanderen - ik vind het echt zo jammer dat mijn fysieke recensie-exemplaar is kwijtgeraakt in de post! - vindt de lezer een vlot geschreven politiek-maatschappelijk verhaal over opgroeien in Vlaanderen. De balans tussen politieke feiten en persoonlijke anekdotes zit precies goed. Qua stijl deed dit boek me enigszins denken aan De bananengeneratie van Pete Wu, al heeft Groetjes uit Vlaanderen wat mij betreft meer diepgang.

Mohamed Ouaamari schrijft met humor; ik heb meerdere keren luidop gelachen. Tegelijkertijd heb ik veel geleerd over Vlaanderen en haar politieke geschiedenis. Over de opkomst van het Vlaams Belang en het cordon sanitaire. Over racisme, Zwarte Zondagen en het EK voetbal.

Groetjes uit Vlaanderen is een must-read voor iedere inwoner van Vlaanderen. Hoe is het om op te groeien tussen twee werelden in? Hoe worden minderheden in Vlaanderen behandeld en wat is de politieke agenda hierachter? Mohamed Ouaamari neemt zijn eigen jeugd als leidraad voor dit politiek-maatschappelijke onderzoek en dat pakt enorm goed uit. De balans tussen het persoonlijke en het politieke klopt precies. Groetjes uit Vlaanderen is bij vlagen hilarisch, maar tegelijkertijd ontzettend leerzaam en pijnlijk eerlijk. Over vooroordelen en racisme. Het Vlaamse Belang en Philip Dewinter. Over lasagne-identiteiten en voetbal. Terroristische aanslagen in Amerika en België. En over opgroeien als 'de ander'. Ik ben zwaar onder de indruk van dit knappe debuut.

Deze recensie verscheen ook op Boekvinder.be.