Een mooi, ontroerend slot

ontroerend slot,Het is 1953. Leo Demidov werkt voor de geheime dienst MGB in de Sovjet-Unie van Stalin. Hij gelooft heilig in zijn opdracht. Daarom heeft hij er geen bezwaar tegen dat zijn taak ten koste gaat van individuen, al laat hij het martelen liever aan anderen over. Het belang van de heilstaat staat voorop. Als hij op de dood van een kind van vier jaar stuit, doet hij dat af als een tragisch ongeluk, niet als moord. Want misdaad is een symptoom van een kapitalistische maatschappij en dat kan niet bestaan in het arbeidersparadijs van de Sovjet-Unie.
In een onderkoelde stijl zet debutant Tom Rob Smith feilloos de communistische dictatuur neer. Het genadeloze, paranoïde regime zorgt ervoor dat mensen niet leven, maar trachten te overleven. Het systeem brengt het slechtste in mensen naar boven. Niemand kan een ander vertrouwen. Na enkele voor hem pijnlijke ervaringen, komt Demidov zelf tot die conclusie: "Niets was nog te vertrouwen, zelfs de dingen die hij kon zien en aanraken en voelen niet. Alles waarin hij had geloofd was onwaar."
Werken is het hoogste ethos met als gevolg dat Leo Demidov zijn eigen vrouw nauwelijks kent. Het knappe van dit boek is dat Tom Rob Smith laat zien hoe zijn hoofdpersoon onder veranderende omstandigheden het hoofd boven water probeert te houden en daarbij zelf continu veranderingen ondergaat, ook in de verhouding tot zijn vrouw. Uiteindelijk komt Demidov tot de conclusie dat het gestorven kind het slachtoffer werd van een seriemoordenaar die ongestoord zijn gang kan gaan in een land dat het bestaan van misdaad ontkent. Het boek is wat dit betreft gebaseerd op het waargebeurde verhaal van de Russische seriemoordenaar Tsikatilo.
Opvallend is dat de schrijver bij dialogen niet werkt met aanhalingstekens, maar met gedachtestreepjes. Ook laat hij aanduidingen als "hij zei" en "gilde ze" weg. Hierdoor is het vaak onduidelijk welke emotionele lading uitspraken hebben. Dat past overigens bij een verhaal dat zich afspeelt in een wereld waarin het tonen van een emotie uitgelegd kan worden als verkapte kritiek, met een enkele reis naar de Siberische goelag tot gevolg.
Desondanks is Kind 44 een emotioneel geladen boek. De wreedheid van de Sovjet beulen en het onderlinge achterdocht is voelbaar en af en toe aangrijpend. Het verhaal biedt psychologische diepgang en karakterontwikkeling. En het eindigt met een mooi, ontroerend slot. Een bijzonder debuut.