Complexe roman, met een vleugje hoop

Lente is het derde boek in de tetralogie van de seizoenen van Ali Smith. Dit boek staat op de short list van de Europese Literatuurprijs 2020, die in september uitgereikt zal worden. Herfst en Winter stonden op de shortlist van meerdere (Engelse) prijzen en zijn onafhankelijk van elkaar te lezen. Deze maand is het laatste deel, Zomer, uitgekomen. Ali Smith, in 1962 in Schotland geboren, woont in Cambridge. Ze schrijft korte verhalen, toneelstukken, essays en romans. De vier seizoenencyclus speelt zich af in het huidige Verenigd Koninkrijk. Er komen diverse actuele thema’s aan bod.
In Lente gaat het onder andere over populisme en vluchtelingen. Het boek heeft een klassieke opbouw in drie delen met daarbinnen als kern telkens één langer deel. De langere delen worden telkens vooraf gegaan door twee korte stukken, en afgesloten met een kort stuk over een maand van het jaar (februari, maart en april). De stukken vooraf hebben verschillende onderwerpen: berichten uit de social media en (sprookjesachtige) verhalen. Bijna aan het eind van het boek wordt duidelijk hoe deze stukken allemaal met elkaar verbonden zijn.
Het eerste deel gaat vooral over Richard, een scenario schrijver die op zijn retour is, en die treurt om de dood van zijn vriendin Paddy. Het tweede deel gaat vooral over Britt, een jonge vrouw die in een Vluchtelingen Uitzetcentrum werkt, en Florence, een 12-jarig meisje van onbekende herkomst, die zorgt voor verbetering in de leefomstandigheden van het uitzetcentrum. Zij maken samen een treinreis naar het noorden. Aan het eind van het tweede deel ontmoeten de drie elkaar op een treinstation in Schotland. Voor het zo ver is zijn er in het grote verhaal ook allemaal korte verhalen langs gekomen, geïnspireerd op o.a. schrijvers (Shakespeare, Dickens, Mansfield, Rilke), componisten (Beethoven) en beeldend kunstenaars (Tacita Dean). Al deze verhalen hebben ook weer verbinding met de geschiedenis (Noord-Ierland) en de actualiteit (populisme, Brexit, vluchtelingen). In het derde deel krijgen de drie een lift in een koffiebusje en komen de verhalen bij elkaar. De roman laat zich niet in één verhaal samenvatten, de diverse verhaallijnen zijn op een bepaalde manier met elkaar verbonden, wisselen elkaar af en volgen elkaar op. Je moet goed opletten dat je niet ergens overheen leest. Terugbladeren en stukken herlezen zijn nodig om zo veel mogelijk van deze complexe roman te begrijpen.
Het taalgebruik is zeer wisselend, variërend van digi-taal tot lyrische zinnen, aangepast aan de inhoud van het hoofdstuk. Over het geheel leest de roman, alsof je voort gedreven wordt. Als rustpunt is er de verbinding met de natuur: het seizoen “lente”, het langzaam verdwijnen van de winter en de voorzichtige komst van het voorjaar, en een vleugje hoop voor de toekomst. De vertaling, door Karina van Santen en Martine Vosmaer, leest heel natuurlijk. Als je het boek uit hebt, ben je nieuwsgierig naar de andere delen.