Genadeloze terugblik op jeugd met onbevredigend einde

Een oude vrouw blikt terug op hoe ze vroeger was en denkt terug aan de week voor ze haar geboortestad voorgoed verliet. Van dag tot dag, soms van minuut tot minuut vertelt ze haar verhaal en af en toe vergelijkt ze het met haar leven nu. Zo weet je vanaf de eerste bladzijden dat ze vertrokken is uit een nare situatie en daarna nooit meer terug is geweest. Dat ze liefdeloos opgroeide en bij haar alcoholistische vader woonde, zichzelf verafschuwde en haar lichaam verborg onder dikke lagen kleren. Maar je weet ook dat ze als oude vrouw gelukkig is. Hoe is dit gekomen? Daarover gaat Eileen, met al snel de hint dat er voordat ze vertrekt iets vreselijks zal gebeuren.

De terugblik is genadeloos eerlijk en de oude Eileen lijkt volledig terug te kruipen in de huid van haar vierentwintigjarige ik. Zelfs het taalgebruik is dat van een jonge vrouw vol zelfhaat en ongemak. De vertaling van Anne Jongeling en Onno Voorhoeve verdient een compliment, nergens voelt de taal gekunsteld aan.

"Het enige dat ik te bieden had waren mijn talenten als voetveeg, als kale muur, als iemand die wanhopig genoeg is om echt alles te doen – behalve misschien het plegen van een moord – om maar aardig gevonden te worden, en dan hebben we het nog niet eens over liefde."

Maar de oude Eileen heeft ook mededogen met de jongere ik. Ze beschouwt wat ze was en oordeelt niet. Ze werkt als secretaresse in een jongensgevangenis met vreselijke omstandigheden. Maar de ellende van de jongens ziet ze niet, ze zit te veel vast in haar eigen leed.

"Ik was geen meisje dat veel bekijks trok. Toch was ik geen monster. Ik was jong en mankeerde niks, ik kon er echt wel mee door. Maar destijds vond ik mezelf verschrikkelijk – lelijk, afstotelijk, niet om aan te zien."

En dan komt Rebecca, de nieuwe therapeute. Een mooie, jonge, geslaagde vrouw die zich direct als vriendin voor Eileen aanbiedt. Eileen valt als een blok voor de aandacht en de hoop op een vriendschap. Ze wordt ingepakt en gaat er volledig voor. Het duurt tot het einde van haar verhaal tot je weet wat er gebeurde voor Eileen stad X verliet, maar Ottessa Moshfegh (1981) bouwt de spanning vanaf het begin op. Helaas wordt dit relaas op een gegeven moment wel eentonig, het duurt te lang voor de ontknoping zich ontvouwt. Bovendien wordt nergens duidelijk waarom de oude Eileen terugblikt op haar leven. Is er iets gebeurd waardoor ze weer aan toen moet denken? De roman mist verbinding tussen toen en nu, anders dan dat de oude vrouw steeds weer laat weten dat het zo goed met haar afgelopen is.

"Last night I dreamed I went to Manderly again." Zo begint Rebecca van Daphne du Maurier. En alleen deze beginzin roept een verhaal op, een dreiging en een terugblik. Dit ontbreekt in Eileen, waardoor de opgeroepen spanning uiteindelijk tot teleurstelling leidt. De lang verwachte ontknoping, het drama waar constant op gezinspeeld is, is voorbij in een flits. Een onbevredigend einde van een bijzonder goed geschreven boek.