Geëngageerde roman laat favela's tot leven komen
In Schuim der aarde verbindt Roxane van Iperen op ingenieuze wijze de levens van drie Brazilianen. Het jongetje dat als paria op de vlakte woont, het hoertje op de berg van de favela’s en de politieagente die illegaal adopteert. Alle drie laten ze een stuk van de zelfkant van het leven zien. Van Iperen schetst een meedogenloze wereld, waar armoede en geweld heersen. En toch is ook hier liefde, vriendschap en tederheid, al verdwijnt de hoop op een beter leven naarmate de personages ouder worden uit het zicht.
Ergens op de uitgestrekte zandvlakte woont Anjo, samen met vier andere jongetjes en twee mannen, in een schuur. Af en toe komen de ‘wijven’ met klanten en als ze geluk hebben nemen die boodschappen mee. Vaak worden de kinderen gebruikt. Op een dag komt er een klein meisje bij en Anjo trekt zich haar lot aan. Hij wil haar beschermen en haar aanwezigheid maakt hem meer bewust van zijn omstandigheden.
Uiteindelijk ontvlucht hij de vlakte naar de stad, waar hij een tijd bij een man woont die hem leert lezen. Deze Gus is een vreemde kluizenaar die de stad afschuimt op zoek naar boeken. Dit gaat goed tot Anjo een vriendin krijgt en Gus zich van hem afkeert. Na een gruwelijk einde trekt Anjo bij zijn vriendin in, het naaistertje Gia. Tot zijn verknipte jeugd hem ook hier alles laat kapotmaken wat hij liefheeft. Een triest verhaal, vol gruwelijke details, dat toch absoluut geloofwaardig wordt neergezet. Dit is de kracht van Van Iperen, die blijk geeft van een groot inlevingsvermogen en een uitgebreide kennis van het leven in de favela’s.
Het verhaal van Anjo is in de ik-vorm geschreven. Dit brengt het dichtbij de lezer, maar helaas is het Van Iperen niet gelukt om haar taalgebruik aan te passen aan Anjo’s belevingswereld. De jongen is een jaar of tien, onopgevoed, ongeletterd. Zijn gedachten zijn echter bijna poëtisch, hij weet veel en zijn woordenschat is groot. Nadat Alma uit een benarde positie is bevrijd, klinkt duidelijk een volwassen auteur door die het graag mooi wil opschrijven.
‘Alma heeft geen kik meer gegeven sinds we haar hebben bevrijd. Ook de jongens lijken hun tong te zijn verloren. Iets in mij vraagt zich nog steeds af of alles wat ik heb gezien wel heeft plaatsgevonden, of dat het de honger is die aan onze hersenen knaagt. Het geklop tussen mijn benen, de uitschakeling van Negro en Alma die doodstil aan mijn voeten ligt zijn het bewijs dat, in welk universum dan ook, er iets heeft plaatsgevonden dat fysieke gevolgen heeft.’
De andere twee verhaallijnen zijn in de derde persoon geschreven, en dit maakt het taalgebruik direct een stuk natuurlijker. Agente Elizabet heeft haar man bedrogen door een kind te adopteren terwijl hij dacht dat ze zwanger was (hoe ze dit voor elkaar heeft gekregen staat niet beschreven). Zij moet een manier vinden om vrede te sluiten met zichzelf en de keuzes die ze gemaakt heeft.
De laatste verhaallijn is die van Lucy. Haar volgen we van haar jeugd als kindhoertje tot haar dood, zorgend voor haar lichamelijk en geestelijk gehandicapt dochtertje. Een uitbundig meisje, dat vooral graag lol trapt met haar vriendin Angelica. Het is pas op het einde van het verhaal dat de stukjes van haar geschiedenis bij elkaar komen en dan blijkt Van Iperen nog het geheel nog wranger te kunnen maken.
Schuim der aarde schetst een uitzichtloze wereld waar je als lezer een beetje stil van wordt. De schrijfstijl is af en toe gekunsteld en soms te gewild mooi, en de verhaallijnen waren met minder zijpaadjes sterker geweest. Maar als geheel is het een boeiende roman die een kijkje geeft in een compleet andere wereld.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Margriet Cobben
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
