Warrige roman over moederschap en liefde

Zeeschuim is de vijfde roman van Ingrid Hoogervorst en beschouwt het thema van moederschap en liefde. Liefde van een moeder voor haar kind, dat als een alien in haar groeit en haar lichaam verscheurt bij de geboorte. Liefde tussen de man en vrouw, die samen een kind krijgen. Liefde van een jonge vrouw voor haar na een miskraam overleden tweelingzus.   Het verhaal gaat over Noa en David. Noa is een ‘wiskundemeisje’, een competente lerares op een middelbare school. David ‘had een paar jaar filosofie gestudeerd en een tijdje op een schilderacademie rondgelopen, nu deed hij iets in de kunst…’  

De roman komt moeizaam op gang en dit heeft verschillende oorzaken. De hoofdpersoon, Noa, wordt beschreven als een daadkrachtige vrouw. Telkens weer laat ze zich echter door David ringeloren, het lukt haar niet sturing te geven aan haar leven met man en kind. Ook de personages naast Noa blijven vlak. Hoogervorst omschrijft hun innerlijke drijfveren wel, maar laat ze niet echt invoelen.  

Daarnaast maakt haar schrijfstijl het moeilijk om als lezer te verdwijnen in het boek. De beschrijving van gevoelens schept afstand. De manier waarop de dialogen zijn vormgegeven irriteert zelfs. Er staan geen aanhalingstekens rond uitspraken, waardoor het onduidelijk is of iets gezegd wordt of dat het tekst van de verteller is. Als David zijn intrek bij Noa neemt vindt zij dat te snel gaan:  

‘Natuurlijk kan ik wel ergens anders slapen zei hij en hij wachtte even. Maar dat wil ik niet. Hij gooide de handdoek over het rek. Ik wil alleen met jou slapen. (…) Door piepkleine gaatjes stroomden liters twijfel bij haar naar binnen, en kilo’s onzekerheid.’  

Ook andere passages zorgen voor verwarring. Als Mike, de vriend van David, voor het eerst sprekend ten tonele wordt gevoerd is dat in het Nederlands. Pas na zijn uitspraak staat dat hij in zijn moederstaal spreekt, en daarna dat hij Amerikaan is. Dat betekent dat wat je net in het Nederlands hebt gelezen eigenlijk in het Amerikaans is gezegd. Misschien dat Hoogervorst het zo bedoeld heeft, als een vorm van vervreemding. Het maakt het lezen bij vlagen moeizaam.  

Drie jaar en negen maanden nadat Noa en David elkaar ontmoetten wordt hun zoontje Benjamin geboren en al snel blijkt dat David niet in de wieg is gelegd voor het vaderschap. De bevalling is zwaar, er volgen complicaties en het duurt lang voor Noa hersteld is. Dan vraagt Mike David hem te helpen een huis in Amerika op te knappen. Noa gaat mee, in de veronderstelling dat ze na het klussen zonder Mike rond gaan trekken. Dit gebeurt niet en terwijl David en Mike klussen en zuipen brengt zij de hele vakantie met Benjamin in de broeierige hitte in de tuin door.  

Een tweede verhaallijn bestaat uit die van de tweelingzussen Roos en Jet Feenstra. Jet is overleden aan de gevolgen van een miskraam op een afgelegen Grieks eilandje. Noa is de laatste die Jet op dat eiland gesproken heeft en jaren later schrijft Roos haar brieven. Deze zijn tussen de hoofdstukken door in het boek opgenomen. Lange, intieme brieven, waar Noa pas helemaal aan het einde, als haar eigen tragedie zich heeft voltrokken, antwoord op geeft. Hoewel de verhaallijnen elkaar raken komt het geheel gekunsteld over en voegen de brieven weinig toe aan de diepgang van de roman.  

Zeeschuim staat boordevol mooi bedoelde zinnen en beeldspraak. Hoogervorst stapelt beeld op beeld, waardoor het soms moeilijk is de lijn in het verhaal te volgen. Ook zijn de beelden niet altijd duidelijk. ‘…in de kousenwinkel op de hoek zetten ze hun beste beentje voor met een zwarte netpanty.’ Wie zet zijn beste beentje voor? Een plastic been als reclame voor de winkel? ‘Het voornemen werkt even troosteloos als de weldadige tabaksgeur in de sigarenwinkel.’ Is die tabaksgeur nu troosteloos of weldadig?  

De schrijfstijl leidt al met al te veel af van de psychologische verhaallijn en maakt het uiteindelijke drama minder dramatisch. Daardoor is de roman als geheel niet boeiend.