FRAAI BESCHREVEN DWINGENDE AANKLACHT
‘Het gevaar op bijwegen te verdwalen was opnieuw levensgroot. Ze kon niet anders dan verdrinken in die onmatigheid.’ Zo beschrijft Peter Lenssen op enig moment zijn personage Meryem. Die woorden lijken ook voor mij te gelden: als lezer laat ik me meeslepen in Meryems fascinaties en moet ik oppassen daarin niet te verdrinken. Dat dit niet gebeurt is de verdienste van de schrijver. Het is niet niks wat hij van de lezer vraagt; uiterst precies en onontkoombaar beschrijft hij hoe de Eerste Wereldoorlog zich manifesteerde in de Westhoek van België. Al kijken we door de ogen van Meryem en leren we haar tussen de militaire begraafplaatsen door stapje voor stapje kennen, die oorlog domineert geruime tijd het verhaal en is daarmee op dat moment voor mij het hoofdpersonage,
Knap hoe de auteur telkens weer de juiste woorden vindt om jou als lezer mee die loopgraven in te sleuren. Hij beschrijft ze in al hun gruwelijke gedaanten, waarbij de weerzinwekkendste details en de waanzinnige zinloosheid je bij de strot grijpen. Dat is schrijfkunst, bezieling én een kwestie van uitputtend onderzoek verrichten. Soms haalt al te veel detaillering me uit het verhaal, maar altijd lees ik verder. Het theater der herinneringen leest als een dwingende aanklacht tegen oorlog. En ik kan niet anders dan denken aan de loopgraven van nu, niet zo heel ver hiervandaan.
Bittere vragen
Geleidelijk neemt Käthe Kollwitz haar plek in deze roman in. Met uitvoerige beschrijvingen van het leven en de tragiek van deze kunstenares neemt de schrijver mij makkelijk mee, maakt hij haar smartelijke toestand invoelbaar. Eindeloos veel vragen stelt hij over alle mogelijke scenario’s. Hoe sneuvelde haar zoon Peter, de jonge Duitse soldaat die als zoveel jonge mannen in die tijd heldhaftig het vaderland meende te moeten dienen? Waarom gaf ze uiteindelijk toe aan zijn wens, terwijl ze er aanvankelijk fel op tegen was? Een belangwekkend moreel dilemma. Met grote verbeeldingskracht stelt Peter Lenssen bittere maar niet te ontwijken vragen. Wie groef het gat in de grond? Had iemand nog iets gezegd? ‘De schep – het estafettestokje van de dood.’ Een van de vele mooie metaforen in dit boek.
Het boeiende, moeizame scheppingsproces van Käthes kunstwerken krijgt veel ruimte in deze roman. Mooi hoe de auteur de beroemde beelden – het treurende ouderpaar op een militaire begraafplaats in Vlaanderens Westhoek– een stem geeft.
De ontstellende waarheid
Allengs komt Meryem meer in beeld. Met haar verlaten we - opgelucht - de Westhoek en reizen naar Berlijn. Dán en daar vindt haar persoonlijke zoektocht zijn afronding: de ontrafeling van het verleden van haar gezin van herkomst. Steeds minder kans krijgt ze om te vluchten in het leven van haar idool Käthe, nu moet ze vragen over zichzelf beantwoorden. Waarom heeft ze haar vader al te lang verwaarloosd? Waarom heeft ze hem de brandende vragen niet gesteld? Of ze daar alsnog de kans voor krijgt moet blijken. Uiteindelijk ontdekt Meryem dan toch de ontstellende waarheid achter de onverwachte vlucht van Istanbul naar Berlijn van de ouders en hun meisje in de witte jurk met de strik op de rug.
En dan zijn het de woorden van de dichter – haar geliefde oom – die ondanks alles toch hoop bieden, ook voor deze lezer: Licht is overal.
Ik vraag me af of Meryem, in haar afkeer van oorlog en haar fascinatie voor Käthe Kollwitz, het alter ego is van de schrijver.
Maria Philippens, 5 juli 2023
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Maria Philippens
Gesponsord
Aan het lot kun je niet ontsnappen ... of wel?
Intermezzo is een prachtige roman over broers en geliefden, van dé literaire stem uit Ierland.
Door de late middeleeuwen letterlijk aan te raken blaast Van Loo ons verre verleden meer dan ooit nieuw leven in.
Een ode aan de Hollandse keuken en de smaak van thuis.
Meer dan 200 recepten voor de kerstdagen.
Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Het leukste cadeau voor iedereen: lol verzekerd!
Toine Heijmans neemt zijn lezers mee naar de uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis.
Een roman over iemand die floreert als onderzoeker, maar zich het comfortabelst voelt als ze zelf in de schaduw blijft
In Lijtje deelt Harmen van Straaten ontroerende, grappige en herkenbare verhalen over zijn dementerende moeder.
De schitterende beelden en poëtische teksten vertellen het verhaal van een bijzondere vriendschap, tussen het meisje en de drie dieren.
Een magisch coming-of-age-verhaal over een jongen die zijn eerste weekend zonder zijn ouders doorbrengt. . . en een leeuw die op hem komt passen.
Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Deze nieuwe fase kan er een zijn van vreugde, vervulling en verdieping.
De Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
De auteur van Het meisje in de trein is terug! Ligt de waarheid op het eiland begraven?
Kenia, 1926. De jonge Ivy staat voor grote uitdagingen. Ondertussen is Ranjana, een jonge Indiase vrouw, op de vlucht.
Een nieuwe, inclusieve geschiedenis van het vroegst bewoonde continent van de wereld.
Een prachtig overzicht van de liefdespoëzie, van de vroege middeleeuwen tot nu
Hoe kunnen we ons een weg banen door dit alles?
Drie jaar geleden overleed haar beste vriendin, en sindsdien staat Erins leven stil.
Kenia, 1910. Als de jonge Ivory meereist met haar vader op safari, wordt ze onmiddellijk verliefd op het land en de natuur
