Ontroerend familieverhaal voor liefhebbers van Chileense dichters

De originele Spaanse titel van Bijna een vader is Poeta chileno: Chileense dichter. Deze titel dekt de lading van het boek: de Chileense auteur Alejandro Zambra (1975) neemt ons mee naar Santiago en stelt ons voor aan dichtende personages, poëzieliefhebbers, ploeterende poëten en aspirant woordkunstenaars. Als literatuurdocent aan de universiteit in Santiago is Zambra zelf ook thuis in het wereldje. Vóór deze roman publiceerde hij gedichten, verhalenbundels, novelles en essays. De Nederlandse vertaling van Bijna een vader is van Brigitte Coopmans.

Bijna een vader bestaat uit vier delen. De eerste twee delen zijn de prachtige liefdesgeschiedenis van Carla en Gonzalo. Hun jeugdige verliefdheid is niet bestand tegen hun gebrek aan levenservaring en hun onwennigheid tussen de lakens. Negen jaar na hun verbroken relatie ontmoeten ze elkaar opnieuw en blijkt de liefde nog niet voorbij te zijn. Inmiddels heeft Carla een zoontje, Vicente. Wil Gonzalo weer bij Carla zijn, dan moet hij ook een band ontwikkelen met Vicente en zijn rol in het gezin spelen.

De relatie tussen Carla en Gonzalo is ontroerend in al zijn imperfectie. Gonzalo leert al doende wat het betekent om stiefvader te zijn, wat een stiefzoontje van hem vraagt en wat zijn status is ten opzichte van Vicentes biologische vader. Het is een leerproces met vergissingen, blunders en geheimen, maar vooral met de beste bedoelingen en de wens om het goed te doen en de liefde van Carla en Vicente waard te zijn. Schitterend beschreven bespiegelingen op geluk, verlies en ouderschap worden afgewisseld met gewone gezinstaferelen: samen Kerstmis vieren, bezorgdheid om een ziek huisdier of een grote familiereünie, die Zambra’s personages op hun unieke manier beleven.

De sprankelende vertelstijl voorkomt dat het verhaal zwaar wordt. De alwetende verteller geeft regelmatig zijn mening over de gebeurtenissen en de personages en wijst op het komische van de situaties, zonder zijn eigen thema’s belachelijk te maken.

'Het is niet grappig om met [Gonzalo’s] gevoelens te spotten; laten we dat liever doen met het gedicht, met het voor de hand liggende of middelmatige rijm, de sentimentele toon, de onwillekeurige koddigheid, maar laten we zijn verdriet niet onderschatten, want dat was echt.'

In het derde deel stort het boek helaas in. Een tijdsprong en een perspectiefwisseling schuiven de relatie tussen Carla en Gonzalo ter zijde. Vicente maakt nog wel deel uit van het verhaal. Hij is inmiddels een jongvolwassen man en heeft net als Gonzalo dichtersambities. Hij wordt verliefd op een personage van wie we tot dan toe nog niets hebben gezien, maar die het verhaal halverwege het boek volledig overneemt: Pru.

Pru is een Amerikaanse met een gebroken hart, die in Chili een artikel schrijft over de dichters van het land. Hiervoor ontmoet ze een absurd lange reeks schrijvers, die allemaal nooit de nieuwe Paolo Neruda zullen worden. Hoe excentriek en interessant ze zichzelf ook vinden, geen van de dichters is het onthouden waard en geen van de dialogen leidt tot de rake beschrijvingen van universele emoties, die de eerste helft van dit boek zo mooi maken. Ook al zoekt Pru de diversiteit op door vrouwen, queer dichters en inheemse Chilenen te interviewen, het is vooral heel veel van hetzelfde.

Zambra herpakt zich in het vierde en laatste deel. Hij komt eindelijk terug op schijnbaar vergeten verhaallijnen en brengt personages uit de eerste helft van het boek weer bij elkaar. Het einde is passend, ontroerend en laat voor de lezer genoeg te raden over. De vrolijke humor van de verteller komt niet meer terug, maar de serieuze toon past bij de stemming van de personages.

Bijna een vader is niet het eerste werk van Zambra, maar wel zijn eerste van deze lengte. Zijn prachtige vertelstem doet verlangen naar een opvolger. Als hij in een volgende roman meer bij de kern blijft en zijn persoonlijke interesse voor het poëziewereldje beter in toom houdt, dan is Zambra’s werk een aanrader voor lezers wereldwijd.