In gesprek met de diverse bewoners van Venetië

De stad Venetië spreekt al jaren tot de verbeelding van reizigers. De stad staat bekend om zijn paleizen, bruggen over kanalen met gondels en het San Marcoplein met zijn kathedraal. De laatste jaren zucht de stad echter vooral onder mensenmassa’s, gigantische cruiseschepen en stijgend water. Misschien heeft Venetië zijn beste tijd gehad – tenzij iemand de stad in zijn geheel verplaatst naar een toekomstbestendige omgeving.

De opdracht van de Moor van de Marokkaans-Nederlandse schrijver Abdelkader Benali (1975) speelt met het idee om de historische stad Venetië net als de vroegere nomadische steden te ontmantelen, mee op reis te nemen en opnieuw op te bouwen in de Arabische Golf. Een groot aannemersbedrijf in Nijmegen, dat zich bezighoudt met steden van de toekomst, neemt deze klus op zich, gefinancierd door de puissant rijke Al-Falakgroep, een hobbyproject van een sjeik met bijzondere interesse in Venetië.

In opdracht van deze groep reist de verteller van dit verhaal, Omar Lorenzo, naar Venetië. Tegen een riante betaling mag deze weinig succesvolle Nijmeegse schrijver in de oude stad verhalen van bewoners verzamelen. De volledige tweede akte van De opdracht van de Moor bestaat uit Omars gesprekken met gastarbeiders, kunstenaars, daklozen en andere markante bewoners van Venetië. Het zijn stuk voor stuk mensen met een lange reis achter de rug, die van alle landen rond de Middellandse Zee naar Venetië zijn gekomen, op zoek naar een beter leven.

Door de verhalen van de boekpersonages laat Benali zien hoe migranten in het leven staan. Door zijn uitgebreide oeuvre heen heeft Benali al bewezen hoe verrijkend het kan zijn om door de ogen van deze mensen te kijken. Ook in De opdracht van de Moor lezen we over hun dromen en ambities, hun heimwee, de beeldvorming over hen en de manier waarop ze zich aan hun steeds veranderende omgeving aanpassen. We zien Syriërs, Palestijnen, Kroaten en Tunesiërs in een totaal ander kader dan in de berichtgeving in de media. In dit boek vertelt Benali bovendien met veel enthousiasme over het multiculturele verleden van Venetië. De schrijver heeft zich goed ingelezen in de geschiedenis en dat mag iedereen weten!

Venetië is echter niet de enige stad die volop in de schijnwerpers staat. De opdracht van de Moor is tot stand gebracht met steun van de gemeente Nijmegen, en dat is te merken. Omar neemt ons mee langs de Waal, naar de Zomerfeesten en door de Romeinse geschiedenis. Ook in het huidige Nijmegen leven nieuwkomers die een lange weg naar de stad hebben afgelegd, die niet altijd eindigt op de manier waarop ze dat hadden gehoopt. De grote nadruk op Nijmegen gaat wel wat ten koste van de geloofwaardigheid. De aanwezigheid van een mega-investeerder als Al-Falak in de Waalstad is wat vergezocht, net als de keuze om uitgerekend een obscure schrijver uit Nederland voor de klus in Venetië te rekruteren.

Benali bouwt een interessante dynamiek op tussen Omar en zijn opdrachtgevers, met talloze haakjes die tot conflicten of problemen kunnen leiden. Hoe betrouwbaar is zijn opdrachtgever eigenlijk? Waarom kan Omar tegen een rijkelijk salaris genieten van de stad, terwijl de mensen die hij spreekt moeten zwoegen om rond te komen? Hoe zit het met de rechten van arbeiders in het nieuwe Venetië in de Golf? Heeft Omars keuze om de Italiaanse bewoners over te slaan nog gevolgen? Op twee derde van het boek lijkt het echter alsof Benali genoeg heeft van zijn eigen verhaal. Veel vragen laat hij onbeantwoord. Nergens komt Omar tegenover zijn opdrachtgever te staan of wordt hij met dilemma’s geconfronteerd.

Benali heeft een boeiend en origineel thema te pakken, maar hij verzuimt om het op een pakkende manier uit te werken. Hierdoor lees je de roman met een onvoldaan gevoel uit.