De maatstaf voor goed moederschap

Goede moeders zetten hun kinderen op de eerste plaats, wat het leven ook van hen vraagt. Ze zetten hun eigen verlangens in de wacht, beheersen zich wanneer ze het moeilijk hebben en zijn immuun voor afleiding van hun moedertaken. Goede moeders zijn perfect in ieder opzicht en moeten aan onmogelijke standaarden voldoen – althans, in De school voor goede moeders van Jessamine Chan. Maar wat gebeurt er wanneer een moeder op een erg slechte dag een fout maakt?

De school voor goede moeders is het romandebuut van Chan. De vertaling uit het Engels is van Anneke Bok. Chan is kind van Chinese immigranten in de VS, heeft een academische achtergrond en is moeder van een dochtertje – net als haar hoofdpersonage Frida Liu.

Gescheiden moeder Frida heeft veel op haar bord. Haar baan en haar peuter Harriet vragen meer van haar dan ze kan geven. Op een slechte dag laat ze Harriet alleen thuis. Het is meer een opwelling dan een beslissing, maar dit ogenblik van zwakte heeft verstrekkende gevolgen. De kinderbescherming plaatst Harriet bij haar witte vader en zijn jonge, door gezondheid geobsedeerde vriendin. Frida krijgt haar pas terug wanneer ze een leertraject van een jaar heeft doorlopen op de school voor moeders.

'Ik ben een slechte moeder, maar ik ga leren om goed te zijn.'

Laat je niet misleiden door de regels, de hekken en de uniformen: de school is géén gevangenis. Moeders mogen het instituut verlaten – maar dan krijgen ze hun kind niet terug. Hoe dit instituut ooit zonder protesten is goedgekeurd en mag voortbestaan, blijft de vraag, maar dat is niet het verhaal dat dit boek vertelt. Frida moet haar situatie accepteren en het jaar doorkomen.

De kinderbescherming verwacht absolute perfectie van de moeders, hoewel de aanpak van de school verre van perfect is. De beoordeling is onlogisch, oneerlijk en bevoordeelt sociaal wenselijk gedrag boven oprechte moederliefde. De vrouwen leren om goede moeders te zijn met behulp van surrogaatkinderen: levensechte poppen met een bewustzijn. Niet alleen moeten de moeders laten zien dat ze de poppen absolute prioriteit geven (nog boven hun echte kinderen!), de poppen registreren ook het aantal woorden die de moeders tegen hen spreken, de duur van hun omhelzing en hun lichaamstemperatuur. Goed moederschap wordt afgelezen aan observeerbare data.

Binnen de school is Frida de enige Aziatische moeder. Haar medeleerlingen zijn witte, zwarte en latina moeders. De meesten zijn jong en komen uit een minder milieu. Frida wordt ineens omringd door moeders die slaan, verslaafde moeders en moeders met kinderen van vijf verschillende vaders. Ondanks de verschillen ontstaan er binnen de schoolmuren vriendschappen. De band tussen de vrouwen wordt hechter, terwijl de band met hun kinderen in gevaar komt. Dit zorgt voor een vloeiende overkoepelende verhaallijn, die voorkomt dat de voortdurende herhaling van lessen en toetsen het boek eentonig maken.

Overigens zijn alle moeders op deze school biologische moeders. Er zijn geen adoptiemoeders, stiefmoeders of partners van lesbische moeders. Vrouwen die geen kinderen op de wereld hebben gezet, krijgen voornamelijk vijandige rollen toegedicht: de nieuwe vriendin van Frida’s man, docenten op school, strenge maatschappelijk werkers en rechters… Wat meer nuance in deze goed-kwaadverdeling zou het boek sterker maken. Er is trouwens ook een school voor vaders, die in de tweede helft van het boek belangrijk wordt.

Hoe onrealistisch de school zelf ook is, Chan werpt maar al te reële vragen op over moederliefde, torenhoge verwachtingen en ingrijpen van buitenaf. De school voor goede moeders is een interessant verhaal over een imperfecte en overvraagde vrouw, die overleeft voor haar dochter terwijl alle omstandigheden tegenzitten en waarin een gelukkig Hollywood-einde lang niet voor alle personages is weggelegd. Het boek maakt je kwaad op de best mogelijke manier, door je mee te nemen in de frustratie van de moeders.