Postume whodunit in de Sri Lankaanse Burgeroorlog

Hoofdpersonage Maali Almeida, Sri Lankaans oorlogsfotograaf, sterft. Dat is geen spoiler voor De zeven manen van Maali Almeida, maar de opzet voor een intrigerend verhaal. Na zijn dood krijgt Maali Almeida antwoorden op belangrijke levensvragen. Ja, er is een hiernamaals. Nee, dat komt niet overeen met de voorstelling die gelovige mensen hiervan hebben. Ja, na je dood kun je aanwezig zijn in de wereld der levenden als geest. Nee, geesten kunnen niet zomaar bij hun nabestaanden komen spoken. De persoonlijke vragen zijn echter nog onbeantwoord: hoe is Maali gestorven, en wie zit daarachter? Hij heeft een week (“zeven manen”) de tijd om daarachter te komen en daarna te rusten in vrede.

De zeven manen van Maali Almeida is het derde boek van Shehan Karunatilaka (Sri Lanka, 1975). De roman, waarvan de Nederlandse vertaling is verzorgd door Robert Neugarten, leverde Karunatilaka in 2022 de prestigieuze Booker Prize op.

In De zeven manen van Maali Almeida neemt Karunatilaka zijn lezers mee naar de Sri Lankaanse Burgeroorlog in de jaren 80. Het is een ingewikkeld conflict en Karunatilaka doet recht aan de complexiteit. De Singalese overheid en de voor onafhankelijkheid strijdende Tamil Tijgers komen aan bod, maar ook de antikapitalisten, de VN en de Indiase bemoeienis, net als diverse schimmige partijen die zich tussen de facties door bewegen en burgers die slechts op een vredige manier hun leven willen leiden, maar daarvoor op de verkeerde plaats zijn geboren. Het boek zit vol geweld, aanslagen, moorden, verminkingen, martelingen. Het is totaal ongeschikt om lekker ontspannen een mooie verhaalwereld in te duiken; het is ontzettend effectief om lezers bewust te maken van de gruwelijkheden van oorlog.

De cynische Maali blijft het liefst onpartijdig in een beroep waarin het moeilijk is om onpartijdig te zijn. Zijn foto’s laten de objectieve werkelijkheid zien, maar diezelfde foto’s komen de verschillende facties handig van pas om hun versie van het conflict te illustreren, of vormen juist een bedreiging voor hun geloofwaardigheid. Dit is niet alleen een interessante aansporing om je aan het denken te zetten over verslaggeving, maar ook een mogelijk motief voor de moord op Maali. Niet alleen Maali, ook zijn geliefde DD en zijn beste vriendin Jaki willen het mysterie rond zijn verdwijning oplossen. Vanuit het hiernamaals volgt Maali hun zoektocht. Hij moet aanhoren hoe anderen over hem praten, hoe zij zijn verhaal vertellen, zonder dat hij de mogelijkheid heeft om in te grijpen. Hij zou zijn dierbaren zo graag de weg wijzen naar die o zo belangrijke foto’s, maar hoe leg je contact zonder je lichaam of je stem?

Karunatilaka laat niet alleen het Sri Lanka van de levenden, maar ook dat van de doden zien. Het is een fantasierijke, dynamische verbeelding van het leven na de dood, met een gids die Maali helpt om zijn rust te vinden, een duivelachtig figuur die Maali ervan weerhoudt om zijn leven op aarde los te laten, geesten, demonen, een bont gezelschap. Met de wereld van de levenden en de doden gecombineerd zijn er wel heel veel personages, allemaal met hun eigen motivaties en hun eigen politieke voorkeuren en verplichtingen. Dat maakt het moeilijk om de vele figuren uit elkaar te houden, waardoor De zeven manen van Maali Almeida een roman is om voortdurend je aandacht bij te houden.

De zeven manen van Maali Almeida is vele boeken in één. Het is een aangrijpende weergave van een duistere periode in de Sri Lankaanse geschiedenis, compleet met de historische gebeurtenissen uit die tijd. Het is een filosofische fantasie over een leven na de dood. Het is een spannend moordmysterie, met een ingenieuze climax, die de lopende verhaallijnen op spectaculaire wijze samenbrengt. Het is een stilistisch juweeltje, met een zeldzame vertelling in de tweede persoon, intrigerende speelkaartmotieven en lokale folklore. De zeven manen van Maali Almeida is geen gemakkelijk leesbaar boek, maar het is een knappe roman waar heel veel uit te halen valt.