De twijfels van een moderne Messias

Maryse Condé (1937) is een schrijfster met een indrukwekkend oeuvre op haar naam. In haar repertoire heeft ze romans, toneelstukken en essays. Haar oorspronkelijk Franstalige werk heeft haar verschillende literaire prijzen opgeleverd, zoals de New Academy Prize in Literature: het alternatief voor de Nobelprijs voor Literatuur, die in 2018 niet werd uitgereikt. Haar nieuwste boek Het evangelie van de nieuwe wereld is vertaald door Saskia Taggenbrock en Martine Woudt.

Het evangelie van de nieuwe wereld speelt zich grotendeels af op een kleurrijk eiland dat niet met naam genoemd wordt, maar waar je Guadeloupe in kunt herkennen – het Caraïbische eiland waar Condé zelf vandaan komt. Op een paasnacht vindt het oudere kinderloze echtpaar Ballandra een beeldschone baby in hun ezelstal. Het paar ontfermt zich over het wonderkind en beschouwt het als een geschenk van God, wellicht zelfs Zijn eigen Zoon. Het kind, Pascal, groeit op, terwijl het gerucht dat hij Gods Zoon is een eigen leven gaat leiden. Deze aanname brengt nogal wat twijfel teweeg bij Pascal. Waar komt hij vandaan? Wat is de ware identiteit van zijn echte ouders? En als hij inderdaad de Zoon van God is, wat is dan zijn doel op aarde?

'Zijn leven strekte zich uit tussen twee polen die hem totaal ontgingen: weten waar hij vandaan kwam en waar hij naartoe ging.'

Het verhaal van Pascal nodigt uit om vergelijkingen te maken met het levensverhaal van Jezus. Hij vindt zijn eigen apostelen, maar ook tegenstanders, die de schuld bij hem leggen wanneer geweld de top van een groot bedrijf op het eiland treft. Er komen zelfs personages in dit boek voor met namen zoals Judas en Lazarus. Toch kun je het levensverhaal van Pascal onmogelijk één op één over het levensverhaal van Jezus leggen. Pascal leeft in een moderne wereld. De bevolking is samengesteld uit mensen van diverse afkomsten. De mensen zijn wereldwijs, hebben een langere geschiedenis meegemaakt en nemen niet klakkeloos aan dat Pascal de nieuwe Messias is.

Pascal is zelf ook niet overtuigd van zijn messiasrol. De wonderen die hij verricht, zijn niet onweerlegbaar bovennatuurlijk. Hij schrijft verschillende boeken over zijn belevenissen, maar hij is niet overtuigd van zijn eigen goddelijke afkomst en worstelt om zijn eigen leer op te stellen. Hij is op zijn best wanneer hij zijn schrijfplek verlaat en de maatschappij instapt; dan moet hij reageren op de ongelijkheid op zijn eiland. Het zijn roerige tijden, waarin onderdrukte arbeiders in opstand komen tegen magnaten en vluchtelingen met de nek worden aangekeken door de plaatselijke bevolking.

Ondertussen blijft Pascal zijn raadselachtige vader zoeken. Hij komt de rijke goeroe Corazón (Spaans voor “hart”) op het spoor, en reist naar Brazilië om hem te zoeken. Hoewel Pascals nieuwsgierigheid naar zijn afkomst begrijpelijk is, is het jammer dat Condé hem voor een groot deel van het boek weghaalt uit zijn eigen omgeving en hem anoniem zijn gang laat gaan, ver van zijn eigen eiland vandaan. Het verhaal zakt in wanneer de geruchten over Pascal minder belangrijk worden en de mensen die hem zijn status geven voor vele hoofdstukken ontbreken. Hij blijft maar nieuwe personages tegenkomen, die op een gegeven moment steeds moeilijker uit elkaar te houden zijn en niet lang genoeg op zijn pad blijven om een rol te spelen.

Ondanks dit zwakkere middendeel van het boek, heeft Condé een interessant verhaal geschreven. Ze kaart maatschappelijke thema’s aan, zoals racisme, uitbuiting en de behandeling van bootvluchtelingen. Dit wil niet zeggen dat Het evangelie van de nieuwe wereld een loodzwaar boek is. Een mysterieuze engel in laklaarzen brengt wat humor in het geheel en er is zelfs ruimte voor Pascals liefdesrelaties. Bovenal weet Condé juist door de vergelijking met het bekende verhaal van Jezus met verwachtingen te spelen, verrassend uit de hoek te komen en de lezer aan het denken te zetten.