Ontsnapte wolf geeft oorlogsroman van Judith Visser glans

Denk je aan Judith Visser (Rotterdam, 1978), dan denk je aan haar autobiografische romans Zondagskind en Zondagsleven of aan haar populaire jeugdthrillers. Het meisje met de halve ster is de eerste oorlogsroman van de veelzijdige auteur. Is dit genre nog niet verzadigd? Zeker niet, schrijft Visser in haar uitgebreide nawoord: 'Dit is een onderwerp waarover nooit genoeg gesproken, gelezen en geschreven kan worden. Simpelweg omdat niemand ooit mag vergeten wat er in die donkere periode is gebeurd.'

Het meisje met de halve ster gaat over de half-Joodse Debra, die begin jaren 40 met haar ouders en broertje in Rotterdam woont. Wanneer de nazi’s Nederland bezetten, kost dat Debra steeds meer vrijheden. Ze verliest haar baan bij de bibliotheek, mag zich niet meer vertonen in openbare gebouwen en moet een davidster op haar kleding dragen. Wanneer de Joden in haar omgeving de oproep krijgen om zich te melden voor werkkampen, realiseert Debra zich dat ze niet meer veilig is, hoe netjes haar familie zich ook aan de vrijheidsbeperkende maatregelen houdt.

Niet alleen qua inhoud, maar ook qua stijl past Het meisje met de halve ster bij het populaire genre van op vrouwen gerichte oorlogsboeken. Het taalgebruik is helder, modern, weinig gewaagd, maar wel functioneel. De gebeurtenissen zijn ernstig, maar het aantal grafisch beschreven gruwelijkheden blijft beperkt. Het onderscheid tussen goed en kwaad is scherp: de goede Joden en verzetshelden zijn dapper en optimistisch, terwijl de boosaardige nazi’s en NSB’ers sadistisch en nodeloos wreed zijn. Het verhaal wordt grotendeels in de eerste persoon verteld, in korte hoofdstukken en in chronologische volgorde.

Door die chronologische volgorde is vooral het eerste van de twee delen voorspelbaar. Wat Debra meemaakt is natuurlijk afschuwelijk, maar doordat we als lezer begrijpen dat de situatie voor de Joden wél zo erg wordt, dat de geruchten over vernietigingskampen wél waar zijn en dat de bezetting níét bijna voorbij is, beleven we de verbijstering van Debra’s familie niet met hen mee. Dat Debra in dit deel weinig meer kan doen dan lijdzaam afwachten, maakt het verhaal weliswaar realistisch, maar zorgt ook voor een traag verteltempo – terwijl het boek juist zo’n spectaculair begin kende met het bombardement op Rotterdam.

Het meisje met de halve ster heeft echter een troef die dit boek in positieve zin laat opvallen: de hoofdstukken over de ontsnapte dierentuinwolf Chaver. Visser wisselt Debra’s relaas af met gebeurtenissen bezien vanuit het dierenperspectief van de eenzame wolf, die geen schuld heeft aan de conflicten van mensen en niet begrijpt waar zij om vechten, maar wel moet leren omgaan met een veranderde leefwereld. Visser weet deze wolf prachtig dierlijk neer te zetten, met verstand van het onderwerp en gevoel voor de behoeften van een wild dier.

'De jonge wolf had geen naam. Zijn ouders, broer en twee zusjes evenmin. Het maakte niet uit, want de jonge wolf dacht niet in namen. Hij dacht in geuren. In smaken. Gevoelens. Hij wist hoe iets rook, hoe het aanvoelde, of het eetbaar was of niet.'

Het is jammer dat Debra en Chaver elkaar pas halverwege het boek ontmoeten. In dit tweede deel krijgt Het meisje met de halve ster pas echt glans. Debra wisselt Rotterdam in voor het nabijgelegen bos, en hoewel haar survivalvaardigheden en geluk grenzen aan het ongeloofwaardige, wordt het verhaal vanaf dat punt gedenkwaardiger. De nieuwe setting zorgt voor spanning en verwondering. Debra’s voorzichtige band met Chaver is een welkom lichtpuntje in duistere omstandigheden. Tegelijkertijd heeft Debra ook genoeg intermenselijke interacties om het verhaal gevarieerd te houden.

Het meisje met de halve ster is niet het origineelste boek over de Tweede Wereldoorlog, noch laat het de oorlog het pijnlijkst in al zijn gruwelijkheden zien. Voor liefhebbers van het genre is het vooral een spannend avonturenverhaal met een dappere vrouw in de hoofdrol. Als je het geduld hebt met het trage eerste deel, dan word je beloond met een mooie beschrijving van een vriendschap tussen mens en dier.

Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een bitter boek' en 'Lees een moedig boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.