Chaotisch als een lange scrollsessie

De Amerikaanse Patricia Lockwood (1982) is schrijfster, dichter en essayist. Bovendien is ze beroemd op Twitter. Een beschouwende novelle over de vele facetten van internetcultuur sluit perfect aan bij haar bezigheden. Het resultaat: Hier hoor je niemand over. De vertaling is van Nicolette Hoekmeijer.

Het naamloze hoofdpersonage in Hier hoor je niemand over is net als Lockwood een internetfenomeen. Ieder vrij moment besteedt ze online in de portal, een fictief verzamelplatform van social media, fora en nieuwsblogs. Een familietragedie trekt haar weg uit haar internetwereld en dwingt haar om haar aandacht te vestigen op haar offline omgeving.

Hier hoor je niemand over is op zijn sterkst in zijn beschrijvingen van het online leven. Zonder al te pessimistisch of angstig te worden beschrijft Lockwood precies hoe online communicatievormen werken, hoe ze je aan het scherm gekluisterd houden en hoe je jezelf neerzet. De portal is meer dan alleen grappen en filmpjes tot je nemen; het is continu reageren, je continu bewust zijn van wat je uitstraalt door je reacties en weten dat er achter andere schermen andere mensen zitten, met hun mening over jou. Je online mening over kapitalisme, kolonialisme of klimaatverandering is meer dan je persoonlijke overtuiging; je bijdragen vormen je imago.

'Ga niet ver genoeg, en je maakt je schuldig aan laksheid, medeplichtigheid, een politiek gekleurd achteroverleunen in de kussens van je tijd. Ga te ver en voor je het weet zeg je dat het je niet kan schelen dat een alligator een wit kind heeft opgegeten.'

In een tijd van Facebookcontroverse en dilemma’s over vrijheid van meningsuiting zijn de gewetensvragen uit Hier hoor je niemand over hyperactueel. De novelle is echter geen non-fictie, geen informatieve uiteenzetting van internetgedrag. We lezen de beleving van internet door de ogen van een verzonnen personage, en dat personage wisselt diepgaande gedachten in een hoog tempo af met beschrijvingen van lollige filmpjes en melige memes. Van de Amerikaanse verkiezingen springen we net zo gemakkelijk naar voetfetisjen; woke onderwerpen worden afgewisseld met baby-Hitler en incestcommercials. Als platte, grove grappen niet jouw humor zijn, dan is het een opgave om door de eerste helft van het boek te komen.

De snelle wisseling tussen schijnbaar willekeurige onderwerpen zorgt voor een leeservaring als een ononderbroken scrollsessie, een eenentwintigste-eeuwse stream of consciousness. Lockwoods stijl is opzettelijk versnipperd en chaotisch. Ze mikt niet op toegankelijkheid.

'Haar grootste geheime genoegens waren zinnetjes die slechts een half procent van de wereldbevolking begreep en die over tien jaar niemand meer zou kunnen ontcijferen.'

Halverwege Hier hoor je niemand over stuurt de moeder van het hoofdpersonage haar een verontrustend bericht. Hier veranderen de toon, het onderwerp en de vertelstijl van het boek totaal. Dit is niet negatief: in het tweede deel van het boek laat Lockwood zien dat ze ook ontroerende en indringende scènes kan schrijven. Als je een boek leest voor het plot, de karakterontwikkeling en de interactie tussen personages, dan duurt het helaas wel erg lang voordat die aan bod komen. Ben je daarentegen dol op internetcultuur, dan zul je juist smullen van het eerste deel en dan mis je de complexe onlinewerkelijkheid en bijbehorende hilariteit in de tweede helft. Vanaf haar moeders bericht schiet de portal namelijk tekort. Niemand spreekt in de online omgeving van het hoofdpersonage over zulke persoonlijke onderwerpen. Zij ook niet: haar ervaring strookt niet met haar kostbare internetimago.

'Als zij alleen maar grappig was en dit was allesbehalve grappig, wat betekende dat dan voor haar?'

Lockwoods nominaties voor de Booker Prize en de Women’s Prize for Fiction bewijzen dat haar fragmentarische aanpak bij de liefhebbers in de smaak valt. Als je ervan houdt, dan is haar zorgvuldig samengestelde chaos briljant. Toch is Hier hoor je niemand over geen allemansvriend en zal de hysterische humor van de portal niet iedereen aanspreken.