De graaf van Montecristo in de stijl van Stephen Fry

Stephen Fry (1957) is een echte alleskunner. De intellectuele Engelsman is bekend als presentator, komiek, acteur, documentairemaker en niet te vergeten als schrijver. Zijn toegankelijke boeken over de uitgebreide wereld van de klassieke mythologie, Mythos, Helden en Troje, zijn internationale bestsellers geworden. Wist je echter dat Fry al sinds de jaren '90 romans schrijft? Al in 2000 verscheen het Engelse origineel van Speelbal van de goden, The Stars' Tennis Balls. De Nederlandse vertaling is van Paul van den Hout.

In Speelbal van de goden maken we kennis met de jonge student Ned Maddstone. Ned heeft het goed voor elkaar. Hij heeft een vriendin die van hem houdt, hij komt uit een rijke familie, hij is populair – kortom: veel reden om jaloers op hem te zijn. Zijn drie grootste rivalen gunnen Ned zijn geluk niet en laten hem opdraaien voor een misdaad. Hij heeft bovendien de pech dat hij tijdens zijn arrestatie een brief bij zich draagt die belastend zou kunnen zijn voor de familie van de hoofdinspecteur. Zijn conclusie is eenvoudig: Ned moet verdwijnen, op een onbekende plek worden opgesloten waar hij nooit meer van zal ontsnappen. Neds onterechte eenzame opsluiting blijkt de voedingsbodem te zijn voor uitbundige, goed voorbereide, genadeloze wraak.

Komt de plot van Speelbal van de goden je bekend voor? Dat kan kloppen: Stephen Fry heeft namelijk een hervertelling geschreven van De graaf van Montecristo, de Franse klassieker van Alexandre Dumas. De naam Ned Maddstone is een anagram van Dumas' hoofdpersonage Edmond Dantès, en zo vinden we meer anagrammen en woordgrapjes terug in Fry's personagenamen. We zien Ned zelfs tijdens zijn opsluiting een Duits exemplaar van De graaf van Montecristo lezen!

Fry heeft het verhaal van Dumas getransporteerd van het negentiende-eeuwse Frankrijk naar Engeland in de jaren 1980 - 2000. Hier zien we geen Napoleonaanhangers, maar IRA-sympathisanten; geen Franse adel, maar internetondernemers. Fry laat ook de kenmerkende uitgebreide beschrijvingen uit de Franse Romantiek achter zich. Met zijn 352 bladzijdes is Speelbal van de goden een vlot leesbaar boek met amper een derde van het pagina-aantal van De graaf van Montecristo.

De behapbaarheid van Speelbal van de goden zorgt er wel voor dat er ook aspecten van Dumas' origineel verloren gaan. De wraak van Ned Maddstone is bij lange na niet zo geraffineerd als die van Edmond Dantès. Zodra Fry bij het wraakgedeelte van het boek is aanbeland, gaat hij in grote stappen door Neds plannen heen en sneuvelen zijn tegenstanders opvallend makkelijk. De toon van de vertelling slaat hier plotseling om: waar de eerste helft van het boek nog sprankelt van Fry's mild ironische, afstandelijke humor, daar vallen in het laatste deel de met kapmessen zwaaiende drugscriminelen op.

Waar Speelbal van de goden wel enorm sterk in blijkt te zijn, is het registreren van belangrijke ontwikkelingen in de tijd. Vijfentwintig jaar nadat Fry zijn verhaal op papier heeft gezet, doet het boek nog niet gedateerd aan. Integendeel: al rond de eeuwwisseling heeft Fry precies aangevoeld wat een miljardenbusiness online verkoop zou gaan worden, maar ook hoe conservatieven stampij zouden maken om het internet veel meer te reguleren – om de kinderen en het gezin te beschermen, uiteraard.

Speelbal van de goden is geen vervanging voor De graaf van Montecristo. Daarvoor is Dumas' versie te monumentaal, te weldoordacht, te meeslepend en te iconisch. Fry's variant is een soepel geschreven verhaal voor lezers die vooral geïnteresseerd zijn in het misdaadverhaal en de wraakfantasie of juist voor Dumas-fans die wel eens willen weten hoe een veelzijdige literatuurliefhebber als Stephen Fry hun favoriete klassieker in een modern jasje steekt.