Autopsie (Grieks): Met eigen ogen zien

De Nederlandse Jilt Jorritsma is auteur, essayist en historicus. Hij won in 2016 de Essaywedstrijd van Nexus Contact en in 2018 de Joost Zwagerman Essayprijs. Na het publiceren van korte verhalen, debuteerde hij in 2021 met de roman Was. Autopsie is zijn tweede roman.

In Autopsie staan drie zussen centraal. Riene woont in New York waar ze zich bezighoudt met de historie van de oesterbanken. Zus Brecht is lerares, maar staat op non-actief vanwege een akkefietje in de klas. En jongste zus Mette had problemen om haar leven op de rit te houden en is dood gevonden, verdronken op het wad. Tijdens de afhandeling van het overlijden komen er veel vragen naar boven over Mette en haar leven. Riene en Brecht worden daardoor met zichzelf en met hun perceptie van het verleden geconfronteerd. Klopt alles wat ze in hun hoofd aan herinneringen hebben wel? De dood van Mette brengt de twee zussen dichter tot elkaar, waarbij blijkt dat ze elkaar niet goed kennen.

Het boek omvat een periode van drie dagen met terugblikken naar het verleden. Jorritsma laat zijn personages afwisselend aan het woord. Brecht en Riene vertellen hun deel van de gebeurtenissen vanuit een ik-perspectief, wat maakt dat ze dicht bij de lezer komen. Een derde perspectief is van Brechts jonge zoon Jarre. Het voelt wat ongemakkelijk, gezien het kinderlijke taaltje, maar deze hoofdstukken zijn wel van belang voor het verhaal.

Het is een beklemmend verhaal. Het heeft geen echte spanning, maar de ervaringen van Rien en Brecht zijn soms vreemd en beangstigend. De opbouw zit goed in elkaar, langzaamaan wordt duidelijk wat aan de hand is met deze vrouwen en hoe hun verhoudingen onderling zijn. De personages zijn realistisch neergezet met hun goede en minder goede kanten. De dialogen kloppen en geven precies genoeg informatie, waardoor je als lezer de drie dagen met ze meeleeft en gaat zien waar zij hun ogen voor hadden gesloten.

De schrijfstijl is prettig om te lezen, met weinig woorden weet Jorritsma precies te zeggen wat hij bedoelt. Het is mooi hoe hij naast de verhaallijn van de zussen en hun zoektocht naar de laatste dagen van Mette, nog subplots opneemt, zonder dat het de kracht van het hoofdverhaal inboet. Het werk van Riene betreft de historie van New York, waar ze zich met de beste bedoelingen voor inzet, maar wat tegenstand oproept bij een groep van de oorspronkelijke bewoners. Het lijkt los te staan van het geheel, maar geeft Riene iets om over na te denken. Ook Brecht wordt de ogen geopend als ze tijdens haar schorsing verplicht is om een viertal lessen te volgen bij een onconventionele leraar die klassen op indrukwekkende wijze hun perspectief op bepaalde zaken laat zien en kan laten wijzigen. Uiteindelijk past alles als een puzzel in elkaar.

Door dit boek maakt de auteur een taboe bespreekbaar. Het leven met chronische ziekte is een constante uitdaging die een grote stempel drukt op het dagelijkse leven en de lichamelijke en geestelijke gezondheid. Hij neemt daarbij geen blad voor de mond en vieze praatjes zijn onderdeel van het verhaal. Hoe het leven voor de zussen was, met en zonder de ziekte, blijkt bepalend te zijn voor de gebeurtenissen in het heden, waarbij een omstreden therapie een belangrijke rol speelt.

Autopsie is een bijzondere roman, die speelt in een kort tijdsbestek. Met weinig personages wordt een indrukwekkend verhaal opgebouwd over rouw, ziekte en familie en hoe scheve verhoudingen kunnen leiden tot een dramatisch einde.