Schrijnend stuk geschiedenis

De Amerikaanse romanschijfster Christina Baker Kline (1964) is de auteur van zeven romans, waaronder De Kindertrein, en co-auteur of redacteur van vijf non-fictieboeken. Haar nieuwste historische roman is De Bannelingen en speelt begin 19e eeuw.

De Bannelingen is een historische roman die vertelt over een stuk Britse koloniale geschiedenis, namelijk de deportatie van Engelse veroordeelde vrouwen naar strafkampen in Van Diemensland (het huidige Tasmanië -Australië) in 1840.

In deze roman staan drie jonge vrouwen staan centraal. Het begint met het verhaal van Mathinna, een jonge aboriginal die door Lady Jane Franklin als 'leuk project' uit haar leven wordt weggehaald en opgenomen in het gouverneurs gezin. Ze moet leren zich te gedragen zoals de stijve Engelsen dat doen en krijgt Franse les, les in etiquette en dansles. Lady Jane laat haar opdraven als ze visite heeft om met haar te pronken. Zolang ze zich gedraagt zoals van haar verwacht wordt gaat het goed, maar ja, het blijft een ‘wilde’ en is onvoorspelbaar en voor ze het weet wordt ze afgedankt. Het geeft een goed beeld van de wijze waarop de kolonisten zich verheven voelden boven de oorspronkelijke bevolking en is schrijnend om te lezen.

De tweede verhaallijn is van de jonge Evangelina die ongewenst zwanger raakt, vals wordt beschuldigd en dan iets doms doet. Ze wordt veroordeeld tot 14 jaar verbanning. We volgen haar tijdens haar werk als gouvernante, tijdens haar opsluiting in Newgate en tijdens de reis naar Australië. Aan boord leert ze de jonge Hazel kennen, die voor de diefstal van een zilveren lepel voor 7 jaar is verbannen. Hazel heeft een moeilijk leven achter de rug. Ze kan niet lezen, maar heeft wel kennis van kruiden en bevallingen. Deze kennis komt haar zeer goed van pas aan boord van het transportatieschip, maar zorgt ook voor jaloezie bij anderen.

De verweving van deze levens en verhalen zijn goed beschreven. Het verhaal is geheel fictief, maar er zijn veel historische feiten in verwerkt. We krijgen als lezer een idee van hoe het er aan toe ging begin 19e eeuw in Engeland, waar ze dachten van hun criminelen verlost te zijn, door ze over te brengen naar Australië. Ook de reis is realistisch weergegeven. De omstandigheden waren slecht en de reis was lang, warm en ook gevaarlijk.

Na de reis over zee werden de vrouwen naar de te volle en smerige gevangenis overgebracht. Het leven in die strafkampen was verschrikkelijk. Baker Kline schuwt niet om de feiten te beschrijven die gruwelijk zijn en het is onmenselijk om te lezen hoe jonge moeders werden gescheiden van hun kinderen. Vrouwen die zich goed gedroegen konden te werk worden gesteld bij kolonisten en dat maakte het leven als gevangene soms nog dragelijk, maar niet iedereen trof een veilige plek. Het is duidelijk dat de schrijfster veel onderzoek heeft gedaan naar dit stuk geschiedenis en het is zeer interessant om te lezen.

Baker Kline werkt haar personages goed uit en zo is het makkelijk om met ze mee te leven. Er is leed, maar ook kleine geluk. De balans lijkt soms door het verhaal door te slaan naar het leed, maar blijft toch net op randje. Het is mooi om te zien hoe veerkrachtig vrouwen kunnen zijn en hoe er in de meest erbarmelijke omstandigheid toch plek is voor vriendschap en liefde en zelfs af en toe wat humor.

Het boek is opgedeeld in een aantal hoofdstukken waarin het perspectief van een van de drie vrouwen centraal staat. Zo ben je als lezer wat langer verbonden met dit personage en kan je haar volgen over een wat langere periode. Elk deel wordt voorafgegaan door de naam van het personage en een quote uit een boek dat de schrijfster heeft gebruikt in haar onderzoek.

Het einde van het boek is nog verrassend door de toevoeging van hoofdstukken vanuit perspectief van een vierde vrouw en rond het geheel mooi af. Ook hier zit weer een stuk geschiedenis in verwerkt en laat zien dat de vrouwenemancipatie toen al in gang werd gezet.

De Bannelingen is een mooie historische roman over een periode in de geschiedenis waar veel over is geschreven (gezien de enorme lijst titels die de schrijfster achterin het boek heeft opgenomen), maar wat toch voor ons een minder bekend deel van de wereldse geschiedenis is. Met goed uitgewerkte personages en duidelijk beschreven omgeving in combinatie met vlot lopende dialogen, een stukje spanning en een sterk afgerond einde is het lezen van deze roman zeer de moeite waard.