Dit boek kruipt onder je huid

De Engelse Christy Lefteri (1980) heeft een Grieks/Cypriotische achtergrond, maar is geboren in Londen. Ze heeft creatief schrijven gestudeerd aan de Brunel universiteit. De bijenhouder van Aleppo (2019) is haar tweede boek en het eerste dat is vertaald naar het Nederlands door Ernst Bergboer. 

In 2016 en 2017 was Lefteri werkzaam als vrijwilligster in een opvangcentrum voor vluchtelingen in Athene. Dagelijks kwamen er grote groepen vluchtelingen binnen. Bange en angstige mensen. Mensen die hun huis moesten verlaten, hun land moesten ontvluchten en een vreselijke reis moesten maken om nu eindelijk ergens aan te komen waar het veilig is. Lefteri sprak met die mensen, allen met hun eigen verhalen die ze wilden vertellen ondanks de taalbarrière. Eenmaal terug in Londen lieten de verhalen Lefteri niet los en ze besloot te gaan schrijven over Nuri en Afra. Zij zijn fictieve personages maar ze staan voor de duizenden vluchtelingen die alles achterlieten en hun leven in handen van mensensmokkelaars legden, in de hoop op een veilige toekomst.

Nuri en Afra en hun zoontje Sami wonen in Aleppo, Syrië. Nuri heeft samen met zijn neef Mustafa een handel in honing en aanverwante producten. Ze koesteren hun bijenvolken en hebben het goed. Maar alles verandert als de oorlog begint. De bijenkorven worden vernietigd en Mustafa vlucht. Een bom neemt het leven van Sami en het zicht van Afra. Nuri wil ook vluchten, maar Afra wil blijven. Als Nuri wordt gedwongen om mee te vechten met sterven als alternatief, vluchten ze alsnog. Het is een zware reis, de vluchtelingenkampen zijn vol en de angst heerst.  

Het boek heeft een bijzondere opbouw, want binnen een hoofdstuk is zowel heden als verleden verwerkt. Nuri begint te vertellen als hij met Afra in een opvanghuis in Zuid-Engeland zit in afwachting van de asielprocedure. Halverwege een hoofdstuk gaat het verhaal over van het nu naar het verleden door een of twee woorden die zowel het einde zijn van het ‘nu verhaal’, als de eerste woorden van het verhaal over de vlucht van Nuri en Afra. Werkelijk een prachtige overgang, waardoor er een grote samenhang ontstaat tussen beide verhaallijnen. Er zijn ook e-mail contacten tussen Nuri en Mustafa opgenomen in het boek. Mustafa is in Engeland en heeft nieuwe bijenvolken en deelt zijn kennis met andere asielzoekers. Deze berichten geven Nuri de moed om door te zetten.

De relatie tussen Nuri en Afra is moeilijk. De intimiteit zijn ze kwijtgeraakt. Afra bevindt zich in een soort afwezige toestand, mede doordat ze haar zicht en haar zoontje heeft verloren. Zij maakt zich echter ook zorgen om Nuri die maar doorgaat, maar zelf ook niet in orde is. Christy Lefteri heeft dat heel goed uitgewerkt. Lijkt Nuri eerst heel sterk en Afra zwak, gedurende het verhaal blijkt dat ze elkaar in evenwicht houden en elkaar erg nodig hebben. Langzaam komt ook de liefde en de intimiteit weer terug.

Lefteri laat met haar boek zien dat het bijna onmogelijk is voor een vluchteling om overeind te blijven in de omstandigheden waarin ze terechtkomen. De medewerkers van de kampen doen wat ze kunnen, maar het is nooit genoeg. Mensen arriveren in een overvol kamp en krijgen dan een deken in de openlucht toegewezen als plek om te slapen en te verblijven, het gaat alle voorstellingen te boven en criminaliteit ligt op de loer. Wachttijden voor doorstroom zijn lang en grenzen gaan dicht. De schrijfster romantiseert niets, maar laat het zien zoals het is en dat is heftig.

De bijenhouder van Aleppo is absoluut een bijzondere roman met een sterk verhaal, waarbij het leven van de vluchteling van begin tot einde wordt gevolgd. De wanhoop en de angst zijn voelbaar, evenals de hoop op een nieuwe, veilige toekomst. Dit boek kruipt onder je huid en zorgt voor een andere kijk op de asielzoeker; mensen zoals jij en ik die alles wat ze hadden achter moesten laten en de moed hadden om ergens anders opnieuw te beginnen.