Over echte liefde en het lot

Auteur Marjan Kamali woont in Boston, Amerika, maar is geboren in Turkije. Haar ouders zijn afkomstig uit Iran. Ze woonde in Kenia, Duitsland, Turkije, Iran en de Verenigde Staten, en studeerde aan Berkeley, Columbia en New York University. De boekhandel van Teheran (2020) is haar debuut. Het is vertaald vanuit het Engels door Ernst de Boer en Ankie Klootwijk. De oorspronkelijke titel is The Stationary Shop.

We maken kennis met Roya Khanom, een jong Iranees meisje vol dromen in een land dat politiek rommelt. Haar vader is aanhanger van president Mossadegh en hoopt op democratie. Hij zorgt ervoor dat zijn dochters naar school kunnen, zodat ze een goede toekomst hebben. Roya is regelmatig te vinden het schrijfwarenwinkeltje van meneer Fahkri, waar hij ook boeken verkoopt: Perzische poëzie en buitenlandse literatuur. In het winkeltje leert Roya de jongen Bahman kennen en ze worden verliefd. Een verloving volgt, ondanks de tegenwerking van Bahmans moeder. Op de dag dat ze willen weglopen om te trouwen, vindt er een coup plaats en lopen ze elkaar mis. Hun levens gaan vervolgens ieder een eigen kant op, maar de vraag blijft al die jaren daarna: Wat ging er mis? 

Het is voor het grootste deel het verhaal van Roya dat wordt verteld, maar tegelijkertijd ook het verhaal van een land dat een grote politieke verandering doormaakte in 1953. Kamali weet de sfeer van het land goed over te brengen door mooie beschrijvingen van de omgeving, gebruiken en specifieke gerechten. Ze laat het Iran zien van die tijd; een land waarin sociale normen en waarden van groot belang zijn en waar alles wat schande voor de familie op kan leveren, moet worden voorkomen. Klassenverschillen (bepaald door wie je grootvader was) en gearrangeerde huwelijken waarbij liefde van geen belang is – het zijn onderdelen van het verhaal en hebben grote consequenties voor de liefde van Roya en Bahman. 

De schrijfwijze van Kamali is mooi, prettig om te lezen en het verhaal is meeslepend en constant boeiend. Door de opbouw van een sterke proloog in het heden, gevolgd door het teruggaan in de tijd naar de jaren 1953 en verder, komt een verhaal tot stand over echte liefde, verraad en de gevolgen daarvan. Het boek is opgedeeld in vijf delen die spelen in verschillende tijdsperiodes. Roya wordt gevolgd wanneer ze met haar zusje naar Amerika gaat om te studeren en waar ze opnieuw verliefd wordt. Het laat zien hoe lastig het is om als buitenlandse en als vrouw een plek te vinden in een nieuwe wereld. De tijd wisselt van heden naar verleden en terug, zo krijgen ook andere personages een kans om hun verhaal te doen. In brieven van Bahman krijgen we als lezer zijn kant van het verhaal te horen. Meneer Fahkri van het schrijfwarenwinkeltje heeft een verleden dat weer invloed blijkt te hebben op de relatie van Roya en Bahman, en zijn verhaal verklaart veel. 

Het is een veelzijdig boek, met thema’s als liefde, emigratie en politiek en grote aandacht voor sociale normen en waarden. De gekozen setting van het leven in een land dat we als westerling niet goed kennen, zorgt voor een beeld van een land met een levendige cultuur en politieke problemen en geeft inzicht in het leven van de Iranezen in die tijd. De wisseling van Iran naar Amerika geeft een beeld van een vrouwelijke immigrant die haar plek moet zien te vinden in een nieuw land, met totaal andere normen en waarden, en toont hoe groot de verschillen zijn. 

De boekhandel van Teheran is een prachtige roman over een verloren liefde en hoe het lot, dat volgens de Iranese cultuur met onzichtbare inkt op het voorhoofd staat geschreven, tot een roerig leven met een verrassend einde kan zorgen.