Geweldig idee voor een boek, maar uitwerking schiet tekort

Het boek De code van Denise Rudberg (1971) is een eerste deel uit een Zweedse serie die tien delen gaat tellen. Een serie over sterke vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog in het neutrale Zweden, deels gebaseerd op verhalen van haar grootmoeders. De vertaling is van Corry van Bree.

De code gaat over drie totaal verschillende vrouwen die in 1939 door overheid zijn geselecteerd om te helpen bij het decoderen van onderschepte Duitse berichten. Het boek begint met een proloog in Estland en daarna worden de personages geïntroduceerd in eigen hoofdstukken. De brutale roodharige Elisabeth heeft grote moeite met het leven volgens de geldende normen en waarden van die tijd, maar heeft wel het lef om zich niet overal bij neer te leggen. Een groot contrast met de schuchtere Signe, opgegroeid op het platteland en daar weggestuurd, omdat ze niet wilde trouwen. En tot slot de half-Zweedse Iris, zij is gevlucht vanuit Estland met haar twee zoontjes. De gegeven informatie is minimaal en vragen stapelen zich op, maar niet alles krijgt een antwoord in dit boek.

De dames zijn bovengemiddeld slim en vallen al snel op, ze hebben gevoel voor taal of cijfers en zien verbanden. Signe ontdekt fouten in een kasboek, Elisabeth ontmaskert een spion en Iris maakt spontaan een moeilijk examen op een schoolbord. Het is niet zo geloofwaardig, maar dit is een leuk begin van het boek. Rudberg weet het zo te beschrijven dat je het voor je ziet en dat geeft het boek het karakter van een (soap)serie. Niet zo verwonderlijk als je weet dat de schrijfster film- en theaterwetenschappen studeerde en haar eindopdracht het schrijven van een scenario was.

De drie vrouwen ontwikkelen al snel een vriendschapsband en dat is een belangrijk onderdeel van het verhaal. Helaas blijven ze als personages oppervlakkig. De pittige Elisabeth neemt de initiatieven, Iris is angstig en Signe twijfelt aan alles, vooral aan zichzelf. Daar blijft het ook bij er zit weinig groei in. De overige personages zijn stereotype en niet heel spannend. De professoren waar ze mee samenwerken wisselen opvallend snel van vriendelijk, naar stug en bazig en weer terug. De bedoeling is om weer te geven hoe het was voor vrouwen in een door mannen gedomineerde wereld, maar het komt niet helemaal tot zijn recht.

De hoofdstukken zijn kort en wisselen constant van perspectief tussen de drie vrouwen en het tempo ligt hoog. Het gaat zo snel dat je als lezer stukken lijkt te missen die de ene keer wel een verklaring krijgen, maar andere keren niet meer worden opgepikt. Niets wordt echt uitgebreid verteld, behalve de routes door Stockholm en voor je het weet is er alweer een nieuw hoofdstuk begonnen. Dat is jammer, want het zorgt ervoor dat er een afstand is tot de personages en er alleen een oppervlakkig verhaaltje overblijft.

De schrijfstijl is eenvoudig waardoor het vlot leest maar wat als consequentie heeft dat het een luchtige roman is geworden en geen heftige oorlogsroman. Het speelt tijdens WOII, maar informatie over oorlog in de rest van Europa ontbreekt, terwijl in 1940 de eerste landen al zijn bezet. Enkel de aanval op Vichy komt kort aan bod. Het decoderen is interessant en is een proces waar je als lezer meer over wilt weten, maar het is slechts een klein onderdeel van het verhaal. De code gaat veel meer over onderlinge verhoudingen en contacten. Het is daarmee echt een eerste deel uit een serie waarin veel personages worden geïntroduceerd en waarbij kennismakingen en de uitleg van omstandigheden vooropstaan.

Aan De code ligt een geweldig idee ten grondslag, helaas schiet het boek op diverse onderdelen tekort. Het eindigt met een grote cliffhanger en nog veel onopgeloste vragen, wat logisch is als je bedenkt dat er nog minstens negen andere delen moeten worden gevuld. Dit eerste deel maakt de verwachtingen niet waar, het vervolg De tweede alliantie heeft veel goed te maken.