Als alle keuzes al voor je zijn gemaakt

De Amerikaanse Aimie K. Runyan is auteur van historische romans. In haar boeken vormen vrouwen die de geschiedenis hebben veranderd de basis. Deze roman uit 2022 is haar tweede boek dat naar het Nederlands is vertaald. De vertaling werd verzorgd door Caecile de Hoog en als titel werd gekozen voor De school voor perfecte bruiden.

Het is 1938 en in het vooroorlogse Duitsland is de druk van het naziregime voelbaar. Van de Joodse gemeenschap wordt steeds meer afgenomen en soms verdwijnen er mensen spoorloos, zoals bijvoorbeeld een leraar die niet openlijk steun betuigt. Zij die kunnen vluchten, gaan het land uit. De sfeer is giftig. Wie de mogelijkheid heeft om iemand te verraden en daarmee een stapje hoger te komen in de hiërarchie van de partij, zal dat niet laten. Ook voor de vrouwen verandert er veel, studeren mag niet meer en zij worden klaargestoomd om als perfecte echtgenote en moeder het Duitse Rijk te ondersteunen.

In deze tijd is het voor de jongeren niet makkelijk. Terwijl zij zich zouden willen ontwikkelen en lol zouden moeten maken, worden ze nu in een bepaalde richting gedwongen, waaraan ontsnappen niet mogelijk is. Klara is de dochter van een hoge pief bij de SS en dat betekent dat er voor haar maar een toekomst mogelijk is: trouwen met een nazi-officier. Hanna is een jonge vrouw die na de dood van haar moeder naar haar tante en oom in Berlijn wordt gestuurd, met hetzelfde doel. En dan is er nog de jonge naaister Tilde, half Joods en half Duits. Ze heeft het Arische uiterlijk en de achternaam van haar vader en glipt zo door de mazen van het net, maar hoe lang nog? De wegen van deze jonge vrouwen kruisen elkaar en er ontstaat een vriendschap die hen allen in gevaar brengt.

Runyan heeft een beeldende manier van schrijven, het verhaal trekt als een film voorbij tijdens het lezen. Wel een trage film, want doordat de auteur ervoor kiest om de setting van het Berlijn van 1938 en de achtergrond en huidige situatie van de drie vrouwen uitgebreid te beschrijven, duurt het lang voor er vaart in komt. Het levert een goed beeld op van het leven in die jaren en het laat zien dat er soms geen keuzes zijn, omdat die al door anderen zijn gemaakt.

Het verhaal bestrijkt een periode van zestien maanden en wordt afwisselend verteld vanuit de perspectieven van Hanna en Tilde. De school waarnaar in de titel wordt verwezen, heeft daadwerkelijk bestaan, maar speelt slechts een kleine rol in het boek. Pas in het laatste deel is de school het decor. Hier wordt het verteltempo opgevoerd, gebeurt er veel en loopt de spanning op.

Hoe Runyan haar personages heeft neergezet is mooi gedaan. De drie persoonlijkheden, met elk hun eigen wensen en dromen, zijn zorgvuldig uitgewerkt. Je kan je als lezer goed inleven in hun situaties en ziet ze groeien. De nevenpersonages worden stereotype neergezet, wat goed werkt als contrast en het geeft een beeld van hoe de gevestigde orde handelde en voornamelijk bezig was met zichzelf. Het levert een informatieve historische verhaallijn op over het vooroorlogse Duitsland.

Er zijn diverse thema’s terug te vinden in het boek, zoals vertrouwen en verraad, vriendschap, overleven en doorzettingsvermogen. Aan het einde komt het sterkste thema naar voren, de kracht van de mens. De jonge vrouwen realiseren zich dat hun toekomst dan wel een gedwongen richting heeft gekregen, maar dat dat niet betekent dat ze alles maar moeten laten gebeuren.

‘We moeten iets doen.’ ‘We vinden wel een manier, vrouwen als wij vinden altijd een manier om vanuit de luwte en de stilte het juiste te doen. Het gaat erom lang genoeg in leven te blijven om het verschil te kunnen maken.'

De school voor perfecte vrouwen sluit af met een epiloog die vijftien jaar later speelt. Het zorgt voor een afronding van een historisch verhaal over sterke jonge vrouwen die opgroeiden onder een regime waar ze niet voor hadden gekozen, maar die zich niet lieten beteugelen.