Ontsnappen uit een beklemmend leven

Elizabeth Jane Howard (1923-2014) werd in Nederland postuum bekend toen haar vijfdelige serie de 'Cazalets'-kronieken tussen 2017 en 2019 vertaald werden uitgegeven. In navolging van dat succes volgde ook de vertaling van haar tweede roman. Als laatste is nu haar prijswinnende debuut uit 1950 vertaald door Inge Kok.

In Een heerlijke tijd is een naamloze vertelster aan het woord. Haar verhaal begint als ze aanwezig is op een schip. Het hoe en waarom blijft in het midden, maar het is de aanleiding om een sprong terug in de tijd te maken naar de jaren van haar jeugd. Ze is de tweede dochter van een muziekcomponist en zijn vrouw die tegen de wil van haar familie beneden haar stand is getrouwd. Het is geen vetpot, er is een constant gebrek aan geld, maar ze houden krampachtig vast aan hun klasse. De vertelster van het verhaal is niet gelukkig met haar leven in een beklemmend milieu. Ze heeft grote moeite met het feit dat er voor vrouwen geen andere toekomst is, dan trouwen en kinderen krijgen terwijl de broers mogen studeren. Een logeerpartij tijdens kerst op het platteland bij een welgestelde familie opent voor haar de ogen. Ze ziet hoe het leven ook kan zijn en ze spiegelt vanaf die tijd alles af aan die heerlijke periode.

Een heerlijke tijd is een coming of age-roman, die speelt begin 20e eeuw, net voor en tijdens de Grote Oorlog en enkele jaren erna. De kwaliteit van schrijven laat zich direct gelden in het beschrijven van de sfeer van die tijd. Veel aandacht is besteed aan omschrijvingen van huizen en de inrichting ervan evenals de kleding die men draagt. De goede uitwerking van de personages brengen het geheel tot leven, vooral door het gebruik van dialogen. De gesprekken zijn lang en omslachtig van aard, iets rechtstreeks benoemen was niet gepast, wat de tijdsgeest mooi weergeeft en een belangrijke bijdrage levert aan de sfeer van het boek.

De beschreven herinneringen vormen een verslag van de periodes waarin het hoofdpersonage haar weg probeert te vinden in het leven, waarbij ze gebonden is aan bestaande conventies. Ze vindt het thuis vreselijk en probeert daaraan te ontsnappen, maar de pogingen hebben geen succes en worden telkens opnieuw afgebroken. Zo ontdekt de verstelster de bibliotheek waardoor er nieuwe werelden opengaan en ze ontmoet er haar eerste echte vriendin. Via haar leert ze het uitgaansleven kennen, maar ze wordt er niet gelukkiger van en de vriendschap stopt vrij plotseling. Haar volgende acties zoals het weglopen van huis en het aannemen van vreselijke baantje als gezelschapsdame in een groot huis, mislukken en stoppen eveneens abrupt.

De verhalen van onze verstelster hebben een melancholisch karakter, zonder dat het deprimerend wordt. Ze is constant ongelukkig en zoekt hartstochtelijk naar geluk. Iets wat ze gedurende een paar dagen mee mag maken als ze verliefd wordt, maar wat haar net zo snel wordt afgenomen. Na de oorlog keert ze nog een keer terug naar het landgoed op het platteland, maar hetzelfde gevoel van toen is niet meer terug te vinden. Dat is treffend beschreven en laat zien hoe de tijd en de oorlog alles heeft veranderd.

Het tempo van het verhaal is laag, pas tegen het einde, als het hoofdpersonage voor zichzelf keuzes durft te maken, komt er meer vaart in. Dan wordt duidelijk dat hetgeen is verteld de weg beschreef naar het begin van het verhaal op het schip. In navolging van eerder abrupt afgeronde episodes, is dit einde van het boek een plotse afsluiting, maar wel een die het verhaal rondmaakt en met een open einde het vervolg verder aan de lezer overlaat.

Een heerlijke tijd is een mooi geconstrueerde roman over het begin van de 20e eeuw in Engeland, waarbij enkele jaren worden geschetst van een jonge vrouw die zich niet kon neerleggen bij de conventies van haar tijd.