Een sprankelend boek

Wie kent ze niet, Humpty Dumpty en Naar bed, naar bed zei Duimelot. Rijmpjes van vroeger, soms in combinatie met kriebelspelletjes en vaak ook kleine liedjes en rijmpjes speciaal te gebruiken voor het slapen gaan. Herkenbaar voor kleine kinderen en onvergetelijk voor de volwassenen.  

Dit zijn slechts twee voorbeelden uit een scala van rijmpjes en liedjes die in de loop van eeuwen zijn ontstaan. In Engeland worden ze 'nursery rhymes' of 'Tommy Thumb's songs' genoemd, in Amerika 'Mother Goose songs' en hier in Nederland ‘Liedjes voor de kinderkamer, bakerrijmen of kinderversjes'.  

Het zijn fascinerende rijmpjes vol melodie en grappige, soms onbegrijpelijke teksten met vaak een moraal in het verhaal. Naar de herkomst van deze rijmpjes wordt ook onderzoek gedaan. De Engelse rijmpjes worden gezien als de basis van de poëzie, en delen ervan duiken later weer regelmatig op in de Engelstalige literatuur. De hoeveelheid Engelse nursery rhymes loopt op tot zo'n duizend verschillende rijmpjes en liedjes. Iona Margareth Baldour Opie-Archibald (1923-2017) en haar man Peter Mason Opie (1918-1982) (de Opies) hebben er achthonderd van bij elkaar gebracht in het boek: Oxford Book of Nursery Rhymes, (The Oxford Nursery Rhyme Book), waarbij ze een onderverdeling maakten in negen afdelingen die meegaan met de ontwikkeling van het kind.  

Diezelfde verdeling heeft Robbert Jan Henkes ook aangehouden voor het boek En weg was haar neus. Hij maakte een selectie van Engelse versjes uit het boek van de Opies en zocht er een Nederlands rijmpje bij en/of vertaalde de rijmpjes naar een Nederlandse variant. Het levert een sprankelend boek op, waarbij op elke linker pagina de Engelse versjes uitgeschreven zijn, en op elke rechterpagina een vertaling van het versje in het Nederlands. Een vertaling van een op een blijkt niet altijd mogelijk, maar de bewerkingen van Henkes laten de cadans, de melodie en de boodschap of clou (voor zover die er is) intact. Ook de opgenomen illustraties zijn overgenomen uit het Oxford Rhyme Book.  

Driekwart van het boek bestaat uit versjes en liedjes, de meeste zijn algemeen bekend en andere wat minder, maar allen hebben een ritme en verhaal waardoor ze te herkennen zijn als bakerrijmpjes, tot complete liedjes in deel negen. Robbert-Jan Henkes heeft in deze bundel nog een tiende deel toegevoegd, de extra's waarbij hij 25 versjes heeft gekozen die niet terug te vinden zijn in het standaardwerk van de Opies.  

Achterin het boek geeft Henkes nog extra informatie over de versjes uit het boek. Dat is de ene keer uitleg over de wijze waarop een versje wordt opgezegd in combinatie met het aftellen van de vingers, maar soms is het uitgebreidere informatie over verschillende varianten en herkomst van versjes. Zo beslaat de uitleg over Humpty Dumpty bijna twee pagina's en zijn er diverse varianten van ontdekt die daar worden beschreven. Ook Hé diddle diddle, the cat on the fiddle blijkt voer voor onderzoekers, waarbij de meningen over de uitleg en betekenis nogal uiteenlopen. Een interessante en leerzame toevoeging aan het boek.  

En weg was haar neus is een bijzondere poëziebundel, door de combinatie van Engels versus Nederlands, de opbouw in tien delen die synchroon lopen met de ontwikkeling van het kind en de aanvullende informatie over achtergronden en onderzoek. Het is een boek ter ontspanning en een naslagwerk ineen om af en toe weer even te kunnen genieten van poëzie in zijn puurste vorm: de bakerrijmpjes.