De veranderende mens; ziekte geschiedenis en mythologie

Gavin Francis (1975) is huisarts in Edinburgh en debuteerde in Nederland met het boek Avonturen in de mens (2016), dat in de oorspronkelijke uitvoering de Scottish Non Fiction Book of the Year Award won. Ook schrijft hij artikelen voor The Guardian, The Times, London Review of Book en Granta. Voor hij zich settelde als huisarts, reisde hij de wereld rond. Hij werkte in India en Afrika als arts, maar ook op Antarctica bij een groep Britse wetenschappers.

Door zijn vele reizen en werkzaamheden in diverse landen, heeft Gavin Francis een hoop gezien en beleefd. Maar ook zijn huidige werk als huisarts brengt hem regelmatig in contact met bijzondere mensen en uitzonderlijke ziektebeelden. Een aantal van deze ervaringen heeft hij samengebracht in zijn nieuwste boek Gedaantewisselaars. In 24 hoofdstukken waarin steeds een ander ziektebeeld centraal staat, beschrijft hij een anekdote of een behandeling uit de praktijk. Maar daar blijft het niet bij, Francis combineert deze kennis met geschiedenis en zoekt er vergelijkingen bij uit de mythologie of literatuur. Vooral het boek van Ovidius, Metamorfosen, wordt regelmatig aangehaald.

De titel van het boek is Gedaanteverwisselaars, want het is een feit dat niets hetzelfde blijft, de mens evolueert en alles is aan verandering onderhevig. De grootste verandering is wel het wonder van de conceptie. Het ontstaan van nieuw leven dat zich van een klein klompje cellen in 9 maanden ontwikkelt tot een compleet nieuw mensje. Een complex proces waar we als mens te weinig bij stilstaan. In het hoofdstuk over conceptie maakt Leonardo da Vinci voor de eerste keer zijn opwachting met zijn ideeën en tekeningen.

Francis verwerkt zijn eigen theorieën in het verhaal, maar kijkt ook naar andere pioniers op dit gebied. De tekeningen die Da Vinci maakte, komen later nog een keer terug bij het hoofdstuk Zwangerschap, waarbij de zeer realistische tekeningen van een ongeboren kind in de baarmoeder te zien zijn. Francis heeft in het hoofdstuk over geboorte gekozen om te kijken naar het hart. De omvorming van cellen naar het hart en wat daarbij mis kan gaan zodat het na de geboorte niet goed sluit. Hij begint dit hoofdstuk met zijn persoonlijke ervaringen als hij voor het eerst aanwezig is bij een bevalling, combineert dat vervolgens met een stukje medische uitleg en de geschiedenis ervan, om het ten slotte te koppelen aan een praktijkgeval waarbij het hart niet goed is gesloten en hoe dat uiteindelijk is opgelost. Het leest daardoor erg vlot, de afwisseling van medische informatie, met praktijkervaring en geschiedenis is een goede combinatie.

De hoofdstukken zijn niet te lang en elk hoofdstuk heeft een ander thema. Slaap, bodybuilding, anorexia, gebroken botten, gender, castratie en lachen zijn enkele van de besproken onderwerpen en zijn zeer divers te noemen. De wijze waarop de schrijver zijn praktijkvoorbeelden beschrijft is respectvol. Het is mooi zoals het hele proces wordt besproken, vanaf het eerste moment dat hij zijn cliënten ziet, tot en met het laatste consult. In de laatste hoofdstukken komen het geheugen en de dood nog aan bod en sluiten daarmee de vele menselijke veranderingen af. Het boek voorziet nog in een katern bronvermeldingen en heeft een uitgebreide index, waardoor het later opzoeken van specifieke onderdelen wordt vereenvoudigd.

Het boek Gedaanteverwisselaars geeft een mooi beeld van de veranderingen in en rondom de mens aan de hand van praktijkvoorbeelden in combinatie met geschiedenis. Een boek dat door de toegankelijke wijze van schrijven en de gevonden verwijzingen naar de literatuur en mythologie ook nog leerzaam is en zelfs leuk genoemd mag worden.