Het tijdperk van het verdriet

De Italiaanse auteur Rosa Ventrella brak in 2013 in Italië door met haar eerste roman Een fatsoenlijke familie (2019). Nu is ook haar tweede roman La Malalegna (2019) als Giftige tongen (2020) vertaald door Dorette Zwaan en Rianne Aarts. Het is gebaseerd op de verhalen die de oma van de auteur haar vertelde.

Giftige tongen is het verhaal van Teresa Sozzy. Ze woont samen met haar vader Nardo, moeder Caterina, zusje Angelina en oma Assunta in een klein Italiaans dorpje Copertino. De dorpelingen leven in armoede, al het land is van baron Personè. Het is ook oorlogstijd en vader gaat de oorlog in. 'Afgezanten van het vaderland' komen het kleine beetje aan bezittingen wat ze hebben, plunderen en moeder ziet nog maar een oplossing: de baron. Voor Teresa is dit het punt waar het allemaal fout ging, het begin van 'La Malalegna, de kift'.

Teresa en Angelina groeien op in een kleine gemeenschap waar men alles van elkaar weet, iedereen over alles oordeelt en waar het hard werken is om het hoofd boven water te houden. Vader en de andere mannen strijden tegen het grootgrondbezit en voor eigen land, met grote consequenties. Moeder Caterina is beeldschoon en heeft dat in de oorlogsperiode gebruikt, zodat er eten op tafel kwam, maar het is haar door de gemeenschap nooit vergeven. Angelina lijkt uiterlijk veel op haar moeder. Ze wil weg uit deze armoede en heeft daar veel voor over; ze wijst arme aanbidders af en heeft haar zinnen gezet op een onmogelijke liefde, maar de vloek van schoonheid hangt dreigend om haar heen. Teresa is in alles het tegenovergestelde van haar zus, zij is stil en observeert. Het is dan ook niet vreemd dat ze hun jeugd zo goed kan reproduceren.

De korte samenvatting doet vermoeden dat de keuze die moeder in de oorlog maakte en de praatjes het belangrijkste zijn, maar het geheel is een beschrijving van een arme gemeenschap in een klein dorpje, waar de baron alles bepaalt en waar je niet uit kan ontsnappen. Het boek is opgedeeld in vijf delen. Elk deel begint met Teresa in 1979, waarna het verhaal in het verleden verder gaat en gedurende het boek een periode bestrijkt van 1939 tot 1953. In een van de delen wordt gesproken over 'het tijdperk van het verdriet' en dat dekt de lading goed, want het leven is zwaar en vol tegenslag. Giftige tongen is het verhaal van Teresa die, nu ze volwassen is, terugkijkt op de periode van haar jeugd, op de keuzes die zijn gemaakt door haar familie met tot slot het drama rond Angelina. Aan wie ze het vertelt en waarom wordt pas aan het einde duidelijk.

Ventrella gebruikt diverse metaforen om situaties en personages kleur te geven. Het is echter overdadig en schiet daarmee het doel voorbij. Ze doet erg haar best om de wanhoop en het ongemak die de mensen moeten hebben gevoeld, zo dramatisch mogelijk te beschrijven. Het leest niet altijd even makkelijk, maar het verdoezelt wel dat het verhaal nogal magertjes is. Doordat Teresa alles vertelt, blijven personages afstandelijk en leren we ze niet echt goed kennen. Het hoofdthema is de liefde tussen de zussen, die veel wordt genoemd en uitgelegd, maar waar je als lezer niet echt door geraakt wordt. Pas aan het einde als het verhaal rondom Angelina vorm krijgt, zit er voelbare emotie in.

'Ik zakte door mijn knieën, want mijn lichaam voelde verpletterd onder het gewicht van wat ik had gezien en mijn maag leek gekrompen als een wollen lap in kokend water.'

Giftige tongen is een roman vol metaforen en poëtische zinnen, die een goede indruk geeft van het leven in een kleine Italiaanse gemeenschap in de jaren 40 en 50 waar armoe heerst, met de moeilijkheden van die tijd en de worstelingen van families om te overleven.