Politiek, geloof en geschiedenis overheersen familieverhaal

De Nederlandse auteur Maria F. Farag (1981) studeerde theologie in Utrecht en Cambridge en journalistiek in Amsterdam. Het huis van mijn moeder (2020) is haar debuut. Farag is geboren in Nederland, maar haar ouders komen uit Egypte. Bij het uitruimen van het appartement van oma Tahani in Caïro, komen er brieven tevoorschijn die grootvader Nazmi Khaili en Tahani elkaar schreven tijdens hun verlovingstijd. Opvallend is dat deze in het Engels zijn geschreven. Farag raakt geïntrigeerd door haar grootvader, een man die ze nooit heeft leren kennen omdat hij overleed toen ze twee was.

Ze ontdekt dat opa Nazmi Koptisch-Orthodox was van geloof en zijn verloofde protestants; een ongebruikelijke combinatie. Wat was haar grootvader voor iemand, waarom verhuisde hij met zijn gezin van Assiut naar Caïro en waarom was hij zo gebrand op het leren van Engels voor zijn kinderen terwijl het land aan het veranderen was en het Arabisch steeds belangrijker werd? Farag besluit samen met haar moeder Elham af te reizen naar Egypte om zo meer te weten te komen over haar grootvader, en start een zoektocht naar haar roots.

Farag begint haar drie maanden durende reis in Assiut eerst bij een tante en daarna in het huis dat grootvader liet bouwen in Assiut, waar nog steeds familie woont. Vervolgens reist ze door naar logeeradressen in Caïro en Alexandrië, en voor het Paasfeest weer terug naar Assiut. In elke stad ontmoet ze mensen die haar grootvader hebben gekend. Zo probeert ze een compleet beeld van hem te krijgen en leert daarbij ook veel over het land en de gebruiken. Ze merkt dat voor Egyptenaren familie belangrijk is en dat men constant bezig is die contacten te onderhouden, maar ook dat het geloof en de politiek een grote rol spelen in het dagelijks leven en veelvuldig worden besproken. Farag heeft een interessante reis gemaakt en is veel te weten is gekomen over haar familie en haar vaderland.

Het verhaal is niet makkelijk te volgen, aangezien het alle kanten uitgaat. Heden en verleden lopen constant door elkaar heen, waarbij het verleden betrekking heeft op grootvader tijdens zijn verlovingstijd, latere getrouwde leven en over zijn tijd op de universiteit van Cairo. Deze verhalen worden afgewisseld met het leven en de herinneringen van Elham, en beschrijven zo de Khalil familiegeschiedenis. Maar ook wordt er in het boek vooral veel over de politiek en geschiedenis van Egypte geschreven, inclusief de invloeden van het buitenland door de jaren heen. Daarnaast gaat veel over het geloof en de verschuivingen binnen religies waaronder de verschillen tussen Koptisch-Orthodox, protestantisme en de Islam. Voor de liefhebber zeker de moeite waard, maar voor wie een uitgebreide familiegeschiedenis verwacht is het wel even slikken, want de verhoudingen liggen niet in het voordeel van het familieverhaal en maken het een zwaar verhaal.

Het boek heeft vijf delen die overeenkomen met de logeerplekken van de schrijfster in Assiut en Cairo. Er wordt afgesloten met een epiloog en dankwoord, een begrippenlijst, een bronvermelding en – verrassend op het einde –  nog een katern met foto’s. Die waren beter tot hun recht gekomen als ze tussen de teksten waren geplaatst, maar deze toevoeging geeft het boek wel meerwaarde. Als intermezzo’s in de delen zijn de (vertaalde) brieven geplaatst die Nazmi en Tahani elkaar in 1940 schreven. Ze geven een beeld van de omgangsnormen zoals die golden in hun tijd, maar spreken ook van overtuigende liefde voor elkaar. Ook brieven van Elham en vertaalde gedichten van Percy Bysshe Shelley (grootvaders favoriete dichter) zijn gebruikt als tussendelen, wat het boek wat luchtiger maakt.

Het huis van mijn moeder belooft een boeiende Egyptisch familiegeschiedenis te zijn met drie generaties in een land vol eeuwenoude cultuur, maar de beschrijvingen van de geschiedenis van het land en de uitwerkingen rondom het geloof en politiek overheersen, en dat gaat ten koste van het persoonlijke boek dat het had kunnen zijn.