Biografie van een klokkenluider

De Amerikaanse Edward Snowden (1983) is klokkenluider. Via zijn werk voor de CIA en de NSA kwam hij erachter dat er op grote schaal massasurveillance werd uitgevoerd, waarbij het telefoon en internetverkeer van burgers werden gevolgd en metadata werd opgeslagen. Een grote schending van de rechten van de Amerikaanse burger en de Amerikaanse grondwet. In 2013 maakte hij deze misstanden openbaar en werd hij een vijand van de staat. In Onuitwisbaar (2019) (originele titel Permanent Record, vertalers Joost Poort en Fred Hendriks) vertelt hij zijn verhaal.  

‘Het probleem is dat een autobiografie voor iemand met een biografie als de mijne altijd een ongemakkelijke onderneming zal zijn. Het is moeilijk zo’n groot deel van je leven te proberen niet herkend te worden, en dan het compleet tegenovergestelde te de doen door persoonlijke onthullingen te delen in een boek.’  

Hoe moeilijk het ook was, toch is dat wat hij heeft gedaan in Onuitwisbaar. Snowdens onthullingen brachten wereldwijd een schok teweeg en het boek doet dat nog eens dunnetjes over. Het verhaal is opgesplitst in drie delen, waarin zijn jeugd en opleidingen in het eerste deel worden besproken, zijn tijd bij de CIA en NSA in het tweede, en het verzamelen van de documenten en het vrijgeven ervan in het laatste deel.  

Edward Snowden vertelt open en eerlijk over zijn leven als computerdeskundige, dat begint als hij als jonge jongen de personal computer ontdekt. Eerst de magie van het spelen van spelletjes, daarna het world wide web, waarbij voor Snowden een nieuwe wereld opengaat. Hij brengt veel tijd door op het internet en ontwikkelt een groot talent voor de techniek achter de computer. De ontdekking van een beveiligingsfout bij het Nationaal nucleair onderzoekscentrum is het begin van een bijzondere carrière. Maar voor hij er iets mee kan doen is het 9/11 en besluit hij zijn land te dienen; hij gaat het leger in. Het wordt door een beenbreuk een kort dienstverband.  

In het tweede deel vertelt Snowden over zijn tijd als systeembeheerder voor de overheid (CIA en NSA) in Genève, Tokio en Hawaï. Hij ontdekt dat de NSA op grote schaal telefoon en internetverkeer van burgers volgt en opslaat. Het systeem overschrijdt alle privacyregels en er wordt keihard over gelogen. Het wordt Snowden snel duidelijk dat dit niet klopt, maar hij zit in een onmogelijke situatie. In het boek legt hij uit dat het lekken van gegevens wordt gezien als spionage, waarbij men geen onderscheid maakt tussen informatie verkopen aan de vijand, of doorgeven aan de pers en de burgers.  

De lezer volgt in het derde deel zijn weloverwogen keuzes en de wijze waarop hij belastende documenten naar buiten smokkelt, plus zijn vlucht naar Hongkong. Snowden heeft contact met journalisten van The Guardian en The Washington Post, en met een documentairemaakster Laura Poitras. Wanneer deze mensen al zijn verzamelde informatie openbaar maken, is de wereld in shock. Vanaf dat moment is Snowden vogelvrij en is Hongkong niet langer veilig; zijn reis naar Ecuador strandt in Rusland. Inmiddels zit hij zes jaar in ballingschap. Zijn openbaringen hebben geleid tot strengere privacywetgevingen.  

De biografie van Snowden is zeer interessant. Enkele delen lezen alsof het een roman is, andere delen zijn door de vele organisaties (met bijbehorende afkortingen) en hiërarchische structuren wat complexer.  Maar het verhaal is compleet en verbazingwekkend. Snowden legt de structuur van de overheid en de aanverwante organisaties bloot en laat zien hoe groot het gevaar is van kennis in handen van enkel de regerende macht. Het boek sluit af met delen uit het dagboek van zijn vrouw Lindsay, waarin ze haar tijd beschrijft na de onthullingen en hoe zij dat heeft beleefd, om daarna het laatste woord nog aan Snowden te geven over zijn huidige situatie.  

Het is een boek dat verbazing wekt, maar de lezer ook bewustmaakt van het leven in een online maatschappij. Na het lezen van Onuitwisbaar zal voor de lezer het internet nooit meer hetzelfde zijn.