Waar recht faalt

De Australische auteur Suzie Miller schreef een toneelstuk, waarbij een strafrechtadvocate van verdediger van verkrachters, ineens slachtoffer werd en aan de kant van de aanklager terecht kwam. Het toneelstuk werd een groot succes, het opende de ogen voor het leed dat een slachtoffer wordt aangedaan omdat het recht niet toereikend is, en er nog teveel verkrachtingsmythes in het collectief geheugen zitten. Het toneelstuk herschreef ze voor een roman, waarbij meer ruimte kwam om te vertellen over de mensen om het slachtoffer heen. Het boek Prima Facie is een internationale bestseller.

Tess komt uit een achterstandsfamilie. De vooruitzichten voor een toekomst zijn beperkt. Maar Tess is een vechter en ze weet een beurs in de wacht te slepen waardoor ze haar droom kan waarmaken: Rechten studeren en advocaat worden. Eenmaal aan het werk is het nog steeds vechten. Haar achtergrond maakt dat ze altijd op haar beste kunnen moet presteren. De advocatuur zit vol met mensen uit de hogere klasse, van vader op zoon doorgegeven.

Tess is een briljante strafrechtadvocate. Ze werkt hard, bereid zich uitstekend voor en weet zo vaak twijfel te zaaien waardoor haar cliënten vrij komen. Met schuld of onschuld houd ze zich niet bezig. Haar werk is om het beste verhaal te vertellen, zodat de jury een besluit kan nemen. Maar als ze zelf op een nacht in een situatie terechtkomt die haar tot slachtoffer van een verkrachting bestempeld, moet ze bijven vertrouwen in de rechtspraak waar ze haar hele leven al op vertrouwd.

Miller laat zien dat het leven niet zwart wit is, en dat de rechtspraak dat ook niet is. De basis van een jury die moet beslissen aan de hand van wat er in de rechtszaal naar voren wordt gebracht is eerlijk, maar het is niet altijd juist. Een slachtoffer van verkrachting moet met bewijzen komen, terwijl die er niet altijd zijn. En de lijn is dun. Daarbij is het recht een mannenwereld en moet je als vrouw sterk in je schoenen staan om door te zetten tot het einde. Voor Tess betekent het bijna drie jaar wachten voordat de zaak voor komt. In die drie jaar is haar zo vaak gevraagd: Weet je zeker dat je ermee door wilt gaan? Het feit dat de uiteindelijk veroordelingen maar een heel laag percentage is van wat er voor de rechtbank wordt gebracht is bedroevend laag en dan zijn nog niet eens alle aangiften van seksueel geweld tot daar gekomen, en bij een nog groter deel is niet eens aangifte gedaan.

Miller legt hier een groot probleem bloot. Het boek zou verplichte kost moeten zijn, zeker voor zorgmedewerkers, politie en rechtsbeamten, maar eigenlijk zou het een verplicht boek moeten worden op middelbare scholen. Jonge mensen bewust maken van het feit dat seksueel geweld niet kan, niet mag en niet gewoon is, en dat de vrouw er nooit om heeft gevraagd, waarbij de mythes (uitdagende kleding enz) dan ook algemeen bekend zijn, maar vol foute aannames zitten.

Het boek is zorgvuldig uitgewerkt. Het zet Tess centraal. Je ziet haar in haar werk (ze is goed) en je voelt haar drang om te presteren. Je maakt mee hoe ze voor zichzelf haar werk verantwoordt en hoe ze weg blijft bij de werkelijke schuld vraag. Dan komt halverwege het boek een kantelpunt en zie en voel je de impact van wat er is gebeurd, hoe ze nog steeds overtuigd is van het recht, maar ziet hoe het niet functioneert. Tess verandert, ze is gebroken en dat is voelbaar. Toch is ze nog steeds een sterke vrouw die niet opgeeft waarin ze geloofd.

In de roman is naast Tess ruimte voor de mensen om haar heen. Haar moeder en broer, haar collega’s en haar beste vriendin. Hoe zij reageren en omgaan met de situatie is net zo overtuigend als het verhaal van Tess.

Dat het verhaal oorspronkelijk een toneelstuk was, is niet te merken. De opbouw van het boek is goed en Tess haar verhaal weet je in je hart te raken. Geen moeilijke zinnen, geen woord teveel, maar een indrukwekkend verhaal op de juiste manier beschreven. Dat maakt Prima Facie een mustread en een boek dat na het lezen nog lang zal blijven hangen.