Expressionisme en absurdisme

De Zweedse Jonas Jonasson (1961) is vooral bekend door zijn debuutroman De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween (2011) die in 2013 is verfilmd. Maar ook zijn daaropvolgende romans werden bestsellers, met als resultaat meer dan 16 miljoen exemplaren verkocht in 45 landen. De verwachtingen voor zijn nieuwste roman Zoete, Zoete Wraak BV (2020) zijn dan ook hooggespannen. De vertaling vanuit het Zweeds is van Corry van Bree.

Wie de voorgaande boeken van Jonasson heeft gelezen, weet wat hij kan verwachten. Bijzondere personages, absurde gebeurtenissen en bizarre toevalligheden die elkaar in hoog tempo opvolgen. Zoete, Zoete Wraak BV is daarop geen uitzondering en is in hetzelfde stramien geschreven. De humor zit soms op het randje van een flauwe grap, maar vloeit direct weer over in een volgende scène waardoor het acceptabel is.

Als lezer word je gedropt op de Afrikaanse savanne in een Masai dorpje, waar de geschiedenis van de medicijnmannen tot de huidige Ole Mbatian junior wordt verklaard. Dat deze laatstgenoemde een grote rol zal gaan spelen in een verhaal over vervalste schilderijen in Stockholm lijkt tot dat moment onmogelijk, maar er zijn dan al gebeurtenissen in gang gezet die het uiteindelijk compleet logisch maken dat het echt gaat gebeuren.

In Stockholm is kunsthandelaar Victor Alderheim op slinkse wijze van zijn vrouw Jenny afgekomen en heeft zich haar erfenis eigengemaakt. Al even slinks heeft hij ook afgerekend met zijn bastaardzoon Kevin, door hem te droppen op de savanne in Nairobi, waar hij – in plaats van opgegeten te worden door leeuwen – wordt geadopteerd door Ole Mbatian, die hem opleidt tot Masai krijger. Wanneer Kevin na vijf jaar terugkeert naar Stockholm, ontmoet hij Jenny en beiden willen ze wraak. Laat er nu net een nieuw bedrijf zijn geopend, waar ex-reclameman Hugo Hamkin zich richt op het nemen van wraak. Voor hij er erg in heeft, heeft hij twee onbetaalde medewerkers in dienst die zijn hele bedrijf overnemen.

Waar Jonasson in vorige boeken politiek verwerkte in het verhaal en wereldleiders een rol gaf, heeft hij in deze roman gekozen om de bureaucratie, het politieapparaat en de kunsthandel te gebruiken als kapstok voor zijn verhaal. Zo blijkt de bureaucratie in Afrika hopeloos, maar is het met een paar koeien snel op te lossen. Lastiger is het in de kunst. Echtheidscertificaten en documenten over herkomst zijn van groot belang en dat levert genoeg stof op om de personages in alle bochten te laten wringen om te krijgen wat ze willen. Met de sympathieke politie inspecteur Christian Carlander (nog drie dagen tot zijn pensioen) kun je alleen maar medelijden hebben, want de leden van Zoete, Zoete Wraak BV maken het hem niet makkelijk.

Een speciale rol is in deze roman weggelegd voor kunstenares Irma Stern, die hoewel niet lijfelijk aanwezig wel haar stempel drukt op het verhaal. Twee onbekende schilderijen van haar hand zorgen voor een groot deel van dit onwaarschijnlijke verhaal. Het is typisch voor de schrijfstijl van Jonassen, want hoe toevallig en absurdistisch het ook mag lijken, het is heerlijk om te lezen, het blijft constant boeien en aan het einde klopt alles.

Het boek is opgedeeld in twaalf delen, waarbij de overgangen van de delen bedoeld lijken als rustpunt in het boek. Door het hoge tempo en de bizarre wendingen is dat niet overbodig. De personages zijn geweldig bedacht en beschreven. Allen krijgen een uitgebreide introductie met specifieke karaktereigenschappen. Het is karikaturaal, maar dat past juist goed in het verhaal.

De vijfde roman van Jonas Jonasson: Zoete, Zoete Wraak BV is opnieuw een bijzondere roman met niet-alledaagse personages en vol verwikkelingen en toevalligheden die, net als je denkt dat het niet nog absurder kan, toch weer een onverwachte kant uitgaat. Laat je meevoeren en geef je over aan het verhaal om tenslotte te eindigen op een roltrap in de savanne, wat ongelofelijk lijkt maar toch heel logisch is.