Mooi, maar heftig en confronterend

‘Dit album behoort aan mij
Zoo lang ik hoop te leven
Alie is mijn naam al bij mijn geboorte gegeven
Dias is mijn naam al van vaders stam
Amsterdam de plaats waar ik ter wereld kwam
21-9-19’  

‘Dit is het waargebeurde verhaal van het Joodse meisje Alida Lopes Dias (1929-1943), haar poëziealbum en alle meisjes die erin schreven’, staat als ondertitel op de cover van het boek Zoo lang ik hoop te leven van Claudia Carli. De auteur werkte jarenlang in filmproductie en als scriptschrijver voor televisie; dit is haar schrijfdebuut.

Alida Lopes Diaz kreeg het poëziealbum als cadeau voor haar twaalfde verjaardag. Het is 1942 en het is oorlog. Alida gaat ’gewoon’ naar school, speelt met haar vriendinnen en laat hen in haar album schrijven. Het leven wordt intussen voor de joden steeds moeilijker gemaakt en verdwijningen zijn aan de orde van de dag. Joodse gezinnen worden opgehaald en weggevoerd, waaronder ook vriendinnen van Alie. Tot ook zij en haar moeder aan de beurt zijn. Ze komen nooit meer terug.

Claudia Carli kreeg het poëziealbum in handen via haar tweede vader. Hij was bevriend met Gretha, de zus van Alie, en haar man Ari. Gretha overleefde de oorlog en vond bij thuiskomst het poëziealbum van haar zusje. Zij had er nog niet in geschreven, maar schreef er nu een belofte in.

‘Je bent wel dood, maar nooit en nimmer zal ik je vergeten, jij blijft steeds in mijn hart. Zolang ik leef zal ik dit album bewaren. Rust zacht mijn lieveling is de wens van je innig liefhebbende zuster Gretha.’

Het was deze belofte die de Claudia Carli raakte. Ze kende de verhalen van Gretha over haar zusje en het leven tijdens de oorlog, en bedacht zich dat er na het overlijden van Gretha niemand meer was die deze verhalen zou vertellen. Carli raakte gefascineerd door de handschriften van de negentien meisjes die in het album hadden geschreven. Hoe was hun leven tijdens de oorlog en wat is er met hen gebeurd?

Het was de start van uitgebreid onderzoek waar ze in 2011 mee begon. Ze ontdekte dat slechts zes van de negentien meisjes de oorlog hadden overleefd. De schrijfster ontmoette vier van hen, nu vrouwen in de tachtig. Zij vertelden haar hun verhaal. Ook sprak ze met de volwassen kinderen van de andere twee overlevenden, en met een oud buurmeisje van Alie.

Het resultaat van deze gesprekken en de uitgebreide research is een monument voor deze negentien jonge Joodse meisjes en hun families. Een reconstructie van het leven tijdens de oorlog met de steeds nieuw opgelegde regels en de constante angst voor deportatie. De gebeurtenissen in het boek zijn echt gebeurd, de dialogen zijn gefictionaliseerd. Het is heftig en confronterend.

Het hele poëziealbum is opgenomen in dit boek, met daarbij de levensverhalen van de meisjes zoals die door Claudia Carli zijn gereconstrueerd. De schrijfster laat zien hoe deze meisjes gewone, vrolijke kinderen waren die naar school gingen en speelden en toch vanwege hun afkomst werden vervolgd. Het onrecht dat deze meisjes en hun families is aangedaan en de hoop en het geloof in het goede waaraan ze vast bleven houden, de angsten die ze hebben moeten doorstaan en de mensonterende toestanden in de kampen en de transporten; het is allemaal beschreven en het geeft een volledig beeld van het leven van de Joodse families tijdens de oorlog.

Door de afwisseling van poëzieversjes en de goed beschreven verhalen leest het boek als een roman, maar de impact van het feit dat het allemaal echt is gebeurd is groot. Het boek sluit af met de biografieën van de personages die zijn beschreven in dit boek. Zoo lang ik hoop te leven laat na het lezen een enorme indruk achter. Het is een boek dat gelezen moet worden, opdat we het nooit vergeten.