Niet voor tere zieltjes

Soms lees je een preview van een boek waarvan je direct weet ‘dit boek móet ik lezen!’ ‘Wat mama niet vertellen kon’ is zo’n boek en het lezen daarvan heeft mijn verwachtingen ruimschoots waargemaakt.

Marcel Maassen (1965), auteur van twee romans en een aantal non-fictie boeken en Cyrilla van der Donk (1961), docent bij de lerarenopleiding in Arnhem en Nijmegen slaan de handen ineen.

Zij kennen elkaar ruim drieëndertig jaar, sinds hun Nijmeegse studententijd. Geen hechte vriendschap maar ze komen elkaar regelmatig tegen op feestjes van gemeenschappelijke vrienden en bekenden.

Cyrilla groeit op als enig kind en heeft een innige band met haar moeder Irene die in 2015 op 87-jarige leeftijd overlijdt. In 2020 besluit Cyrilla dat ze graag meer wil weten over de jeugd en de achtergrond van haar moeder. Hoewel zij zeer close waren heeft Cyrilla eigenlijk totaal geen idee wie haar moeder werkelijk was; vragen hierover werden door haar moeder altijd afgekapt en duidelijke antwoorden heeft zij haar dochter nooit gegeven. Heet haar moeder werkelijk Irene? Is zij echt een ‘gestolen’ kind? Waar is zij geboren en waar is ze opgegroeid? Zijn er verdere familieleden?

“In haar vertellen lag haar verzwijgen besloten.”

Cyrilla vraagt Marcel of hij haar kan helpen bij haar zoektocht en dat mondt uit in een zeer intense intensieve speurtocht die plaatsvindt tussen maart 2020 en september 2021.

Het begint met drie kratjes met herinneringen die Cyrilla aan Marcel meegeeft; foto’s, ansichtkaarten, brieven, dagboeken en verhaaltjes die Irene heeft geschreven, maar dat is slechts het begin…

De speurtocht vindt niet alleen plaats in Nederland maar breidt zich uit naar Duitsland, België, Rusland en Oekraïne. De twee tonen een onvoorstelbare moed en een enorme veerkracht om alle tips, losse eindjes, tegenslagen, bureaucratie, geschriften, foto’s, getuigenverklaringen te combineren en te verwerken. Uren, dagen, maanden hebben zij zeer intensief samengewerkt. Soms wilde de een het bijltje erbij neergooien maar ze hielden elkaar scherp en ze beten zich er samen in vast. Opgeven was eigenlijk geen optie.

Het boek beschrijft niet alleen de zoektocht naar de ware Irene maar beschrijft ook een groot deel van de (oorlogs)geschiedenis vanaf de jaren’30 van de vorige eeuw in Europa. Marcel Maassen heeft zich ook hierin vastgebeten en hij moet een onvoorstelbare research hebben gedaan want de geschiedenis is uitgebreid en zeer gedetailleerd beschreven.

De Grote Terreur, de rol van Rusland in de oorlogen, de opkomst van Stalin en Hitler, de Holodomor, de verwoesting van Kyiv, de Tactiek van de verschroeide aarde, het Generalplan OST; het komt allemaal ruimschoots aan bod en het geheel is een buitengewoon leerzame geschiedenisles. Deze is overigens zeker niet voor tere zieltjes want een aantal gruwelijkheden wordt tot in detail beschreven. Reden om het boek af en toe even weg te leggen en iets luchtigers tussendoor te lezen.

Enige kanttekening is dat het soms wat duizelt van alle gebeurtenissen, data en namen. Sommige zo gedetailleerd dat ik hier en daar de draad even kwijt was.

Het boek krijgt van mij drie sterren voor de schrijfstijl maar een extra ster voor de research, de soms onmogelijke zoektocht en het nimmer opgeven van deze missie. Petje af, zowel voor Marcel als voor Cyrilla.