Maatschappijkritische regenwormen

Humus is de vijfde roman van Gaspard Koenig, filosoof, auteur en politicus. Naast romans schreef de auteur diverse essays en (gebundelde) columns. Er is veel te vertellen over de man, over zijn privé-leven en zijn professionele carrière maar laten we het bij zijn schrijfwerk houden. Humus is het eerste vertaalde werk van Koenig terwijl zijn eerste roman Octave de shortlist van de Prix de Goncourt al haalde. Ook Humus staat op de shortlist van de Prix de Goncourt en won al twee andere prijzen (Interallie en Jean-Giono).

Humus vertelt een verhaal over twee jonge mannen Arthur en Kevin (zonder accent) die elkaar ontmoeten tijdens een gastcollege geodrilologie (de wetenschap van de regenworm) aan het AgroParisTech. Arthur is net te laat om af te haken en is gedoemd het college uit te zitten, hij zit vast aan Kevin en Kevin zit vast aan Arthur. En zij zitten vast aan regenwormen, vooral veel, heel veel regenwormen.

"Familie: Lumbricidae. Soort: Lumbricus terrestris.En die regenworm vertegenwoordigt de grootste dierlijke biomassa op aarde. Met andere woorden, als we ze allemaal op een weegschaal leggen zijn ze zwaarder, veel zwaarder zelfs, dan alle exemplaren van Homo sapiens, de olifant en de mier bij elkaar."

Arthur en Kevin komen uit verschillende sociale klassen en bewegen na hun studie in tegengestelde richting. Daar waar Arthur uit de stad komt en zijn vader jurist is, komt Kevin van het platteland. Arthur vertrekt na zijn studie naar de boerderij die ooit van zijn grootvader was en Kevin studeert verder aan het elitaire Ecole des Hautes Etudes Commerciales de Paris waar hij zijn zakenpartner ontmoet en tegen wil en dank het bedrijfsleven in rolt. Ze begonnen met dezelfde idealen, maar drijven van elkaar af. Of ze elkaar aan het eind weer vinden is een grote vraag.

We lezen het verhaal afwisselend vanuit het perspectief van Arthur en Kevin, verteld door een alwetende verteller. We kruipen niet echt in het hoofd van de personages maar krijgen toch voldoende inzicht in de gedachten van beide heren. Herkenbare gedachten die confronterend kunnen zijn: beide heren blijken nogal beïnvloedbaar en volgzaam. Toch wringt daar wel iets, want waar de bijpersonages ronduit karikaturaal zijn, komen zij er niet veel beter van af.

In Humus komt de politieke en filosofische achtergrond van Koenig duidelijk naar voren, zowel in taalgebruik als de onderwerpen. Klassenstrijd, vandalisme, idealisme, ecologische neergang, opstand, bureaucratie, fraude, fake news, grensoverschrijdend gedrag; het komt allemaal aan bod. Het is misschien wel een beetje te veel en niet alle onderwerpen worden even sterk uitgewerkt. Tussen de regels door klinkt misschien de luidste boodschap: hoe sterk je idealen ook zijn, je ontkomt niet aan de invloed van de wereld om je heen. Wees waakzaam en blijf trouw aan je idealen en overtuigingen.

Het leest afwisselend vlot en dan weer traag. Er zitten spanningsbogen in die versnellen, maar ook mooie zinnen en soms lastig taalgebruik die weer vertragen. Het eindigt in een filmische climax die wat satirisch aanvoelt. Die satire is door het boek heen voelbaar, maar overtuigt niet helemaal. Het protest is voelbaar, maar waartegen precies? Zeker niet tegen regenwormen die onze puinhoop omzetten naar geweldige humus. Dat is wel duidelijk.

Met dank aan Hebban en uitgeverij Mozaïek voor mijn recensie-exemplaar.