Vier begrafenissen en één belofte.

De Belofte - Damon Galgut
Vier begrafenissen en één belofte.
Damon Galgut woont en werkt in Zuid Afrika. Hij heeft in zijn leven heel wat politieke ‘aardverschuivingen’ meegemaakt. Township-rellen in 1984, de vrijlating van Mandela. Deze houdt als president een lofrede bij de overwinning van het nationale rugbyteam, een overwinning die het land -heel even- verenigde. Mbeki die president wordt, president Zuma die moet aftreden. Van hun beloften komt niet veel terecht. In naam is ieder gelijk, ongeacht afkomst, religie of kleur. Bij elke verdrietige gebeurtenis in de familie zien we dat bijna synchroon lopen met politieke gebeurtenissen.
Het boek is verdeeld in vier delen. Tussen de delen ligt steeds zo’n tien jaar.
In elk van de delen is de dood van één van de familieleden van de witte familie “Swart” (!) te betreuren. De familie woont in een hokkerig verwaarloosd landhuis bij Pretoria. Zij hebben een zwarte huishoudster Salomé, die de familie al jarenlang dient en trouw is.
Moeder Rachel heeft vlak voor haar sterven haar man laten beloven het huisje van Salomé aan haar te geven in eigendom. Beloofd?
Dochter Amor heeft dit als kind gehoord en heeft vader Manie duidelijk ‘ja’ horen zeggen. Vader Manie, broer Anton en zus Astrid, ze negeren allemaal haar opmerking over die belofte. Het gebeurt dus niet.
Als Rachel overlijdt komen tante Marina, zus van vader, en haar man Ockie naar de boerderij voor de begrafenis. De alwetende verteller laat je ‘mee kijken’ in het hoofd van oom Ockie en tante Marina, die met holle frasen Amor probeert te troosten. Oom Ockie is de ‘witte boer’, de Voortrekker, de racist:
“… een gemengd huwelijk? Olie en water laten zich niet mengen. Je ziet het terug in hun kinderen, misbaksels, stuk voor stuk …”(p.19)
Op de avond van de dood van Rachel lees je de personificatie van het familiehuis:
“… er zijn kleine beweginkjes… zonlicht schrijdt door de kamers… rammelt aan de deur… het huis produceert pufjes, kraakjes en boertjes, zoals elk lichaam… “
(p. 90)
Het is één grote melange van gevoelens binnen dit huis. Ieder is met zijn eigen gedachten in slaap gevallen of probeert dat. Amor hoopt dat het nooit meer ochtend wordt.

Haar broer Anton tobt met heel andere gevoelens. Twee gebeurtenissen vallen in zijn gedachten samen. Hij is als dienstplichtige gevlucht, want hij heeft bij een opstootje een vrouw dood geschoten… ik heb mijn moeder dood geschoten…
een breuklijn in zijn bestaan.
Er wordt met leven en dood gegoocheld. Anton schiet een vrouw neer, zijn moeder sterft, Manie (echtgenoot) had bij de dood van Rachel de behoefte een levend wezen te slachten. In stijl ging de zon ‘bloederig’ onder, een beetje zoals de lappen vlees die liggen te marineren (p.67)en de dageraad splijt open als een wond. (p.95)
Wordt de relatie van de dochters weerspiegelt in het moment dat zij beiden afwezig zijn bij de ter aarde bestelling?
Is de belofte van moeder vervuld? Ik lees hier een brok engagement van de schrijver, hoe hij de parallel trekt van de belofte van de witte mensen naar de zwarte medemens.
Amor blijft vervuld van moeders belofte. Wat Salomé is beloofd moet zij ook krijgen. De tijd loopt door, het huisje van Salomé wordt er niet beter op. De economie van Zuid Afrika keldert. Blijft er wel een erfenis over? Lukt het Amor om de belofte in te lossen.
In deze roman komt de alwetende verteller zo nu en dan om het hoekje gluren om de lezer in een bepaalde richting te laten denken. “… zullen we dan toch maar zeggen…” zegt hij tegen de lezer. (p.302)
Een prachtige roman, flitsen van de Zuid Afrikaanse geschiedenis benadrukken de gebeurtenissen rond personen. Zo nu en dan neemt het verhaal magisch-realistische vormen aan. De beeldende sfeerbeschrijvingen trekken je naar de boerderij.
Een dramatische familiegeschiedenis tegen de achtergrond van dramatisch politieke gebeurtenissen.