Een duizelingwekkende reis, een onvergetelijke ervaring.

OROPPA - Safae el Khannoussi
Een duizelingwekkende reis, een onvergetelijke ervaring.
‘Ik’ kwam aan in Europa.
“… een monsterlijk maar stokoud dier, getroffen door een zeldzame aandoening, die zijn bewoners op ieder moment een weerzinwekkende catastrofe kan bezorgen door met zijn lijf te schudden…” (p.360)
In veel poëtische woorden en prachtige beeldspraken vertelt El Khannoussi dit verhaal dat eigenlijk meerdere personen kent en toch maar één hoofdpersoon heeft. In de Proloog maakt de lezer direct kennis met Salomé Abergel, een kleurrijke vrouw:
“…krijste zichzelf terug de wereld in. De dood had Salomé terug gespuugd.
Godverdomme, zei de vrouw, het klonk alsof je een nest jonge kraaien door de versnipperaar gooide…”(p.10)
Je zit meteen middenin het verhaal. Wie is Salomé, waar is ze? Om antwoord te krijgen wil je doorlezen. Er volgt een verhaallijn die niet direct vertrouwd aan voelt. In de verteltraditie van El Khannoussi wordt gebruikt gemaakt van ‘ingebedde verhalen’, een soort lus in de doorgaande lijn. In die lus spelen andere personen een rol, soms wel, soms geen verband houdend met de hoofdlijn. Deze ingebedde verhalen zijn belangrijk om een parallel te trekken met bredere historische en politieke contexten. Zoals het verhaal van de hond in de cel (p.54) de politieke willekeur en repressie aangeeft in de ‘jaren van lood’.
Op de achtergrond van het verhaal speelt de grote repressie in Marokko onder Hassan II. Deze politieke onderdrukking heeft veel trauma’s veroorzaakt.
“… een voorval waarvan ik veronderstelde het achter me te hebben gelaten, kon zich ineens opdringen…een ijzeren deur die op een kiertje stond… terwijl de herinnering als een injectie door mijn lichaam schoot, stond ik verstijfd, al mijn spieren verkrampt alsof ik een vallend object probeerde te grijpen…” (p.371)
Safae El Khannoussi is geboren in Marokko en kwam op haar vierde jaar naar Amsterdam. In haar familie werd niet veel over de repressie gesproken. Haar vader noemde het ‘de tijd dat er bloed door de straten van Casablanca stroomde’. Zij heeft veel research gedaan naar de gevangenissen, werkt bovendien aan een proefschrift over die gevangenissen in de Maghreb. Getuigenissen van politieke gevangenen, memoires en gesprekken, vooral met vrouwen, geven body, vorm aan Salomé Abergel.
‘De pissende pelgrim’ duikt op in Amsterdam. Salomé herkent hem direct. Ze jaagt hem weg met kokend water… In Marokko waren veel gevangenen die getuigden van de beulen, als ze tenminste het gevang hadden overleefd. De beulen kregen de mythische proporties van fabelachtige wezens . De ‘beul’ werd een legende en teisterde het volk jarenlang. Er heerste een collectieve angst voor dit fantoom, er werd gesproken alsof het ging over een natuurramp, het monster slokt je op… Wees op je hoede voor ‘de pelgrim’, de ‘pissende pelgrim’.
Een achtbaan van verhalen neemt je mee naar het 21ste arrondissement, de verblijfplaats, het toevluchtsoord, de ondergrondse doolhof voor de ‘gelukszoekers, lummels, monsters en knechten, koppensnellers, schoenpoetsers, kamikazes en schuimers . (p.25)
Voor ieder die de ‘boven-wereld’ even zat is!! Je komt er ‘De zevenslapers’ tegen, de ‘speciale gasten’ van narco lepticus tot de louche detective. Het zijn surrealistische beelden die mij doen denken aan de Zuid Amerikaanse vertelcultuur.
Elke keer komen we weer terug bij de personen om Salomé heen of bij haar zelf.
Haar zoon Irad merkt in een gesprek met zijn vriendin Zaynab op:
“… er zal altijd iemand zijn… daarom ben je van niemand… dus ook niet van mij…” (p.117)
Betekent dit ook dat hij geen relatie heeft of hoeft te voelen met zijn moeder Salomé? Zij laat hem achter, zij wil weg, ongezien. Ze wil naar huis, naar een plek waar jaargetijden in rap tempo in elkaar overvloeien. Stilstaan, weet ze, is een illusoire manier om broeierige angsten te beteugelen, zo gaat het leven onopgemerkt voorbij. [p.126]
Het Coda besluit met de angstcahiers, het verduidelijkt veel, laat de puzzel in elkaar vallen… ‘Genoegdoening’ voel ik bij de opmerking:
“In het rijk van de marteling wordt iedereen gefolterd, ook het fantoom…”
Het is een complex verhaal. Dompel je onder en geniet van de prachtige beelden en de eigenzinnige figuren die El Khannoussi voor je schildert. Probeer niet direct op alles grip te krijgen, als de puzzel in elkaar moet vallen, heb je alle stukjes van haar gekregen.