Zwarte vlinders

Sarajevo, ooit een symbool van tolerantie en harmonie, was (en is nu opnieuw, maar in minder mate) een stad waar drie verschillende bevolkingsgroepen, elk met hun eigen religies, in vrede samenleefden. Religieuze feesten werden vaak gezamenlijk gevierd, ongeacht de geloofsovertuiging. Gemengde huwelijken waren de norm en de culturele diversiteit was een bron van trots. Tot in de jaren ‘90 alles abrupt veranderde door de uitbraak van een gruwelijke oorlog, waarin afkomst ineens een bepalende rol ging spelen.

De auteur brengt ons dit conflict op een indrukwekkende manier onder de aandacht door het verhaal te vertellen van Zora, een 55-jarige professor en kunstenaar. Door haar ogen worden we getuige van de impact van de oorlog op het dagelijks leven in Sarajevo. Zora besluit, net voor het geweld echt losbarst, om haar zieke moeder met haar man Franjo naar haar dochter in Engeland te sturen. Zora blijft zelf achter in Sarajevo. Voor haar is de stad haar thuis, en ze gaat ervan uit dat de situatie niet verder zal escaleren.

De kracht van dit boek ligt in de subtiele manier waarop de auteur de sluipende dreiging van de oorlog beschrijft. In het begin lijkt alles nog beheersbaar. Straten worden ‘s nachts verdeeld om bevolkingsgroepen gescheiden te houden, maar 's ochtends duwen de inwoners de barricades gewoon weer opzij. We volgen Zora terwijl haar wereld stap voor stap letterlijk en figuurlijk instort: de straten worden gevaarlijk door scherpschutters, voedsel wordt schaars, en het gewone leven wordt steeds onherkenbaarder.

Maar door het oog van Zora zien we ook hoe mensen ondanks alles proberen vast te houden aan normaliteit – ze zitten nog op terrasjes, terwijl er verderop schoten klinken en granaten inslaan, voeren gesprekken, en zoeken kleine manieren om licht in de duisternis te vinden.

De auteur weet de psychologische en emotionele tol van de oorlog op Zora over te brengen.
De ontberingen die Zora te verduren krijgt – geen elektriciteit, geen water, nauwelijks voedsel, en het verlies van contact met haar dierbaren – veranderen haar langzaam maar zeker. Ze worstelt om haar hoop vast te houden, maar de seizoenen en de onmenselijke omstandigheden eisen hun tol. Toch blijft ze doorgaan, ook al zijn er momenten waarop de wanhoop de overhand lijkt te nemen.

De schrijfstijl van de auteur is tegelijk ingetogen en krachtig. Ze schetst het beeld van een stad en een leven in verval, maar zonder ooit sensationeel te worden. De focus blijft op de menselijke ervaring – hoe overleef je wanneer alles wat je kent verdwijnt?

Dit verhaal was voor mij een echte eye-opener. Hoewel we vaak nieuws over conflicten horen, dringt dit verhaal dieper door in de persoonlijke ervaringen van zij die erin vastzitten. Het boek toont aan dat we eigenlijk zelden stilstaan bij de dagelijkse realiteit van de mensen die te midden van het geweld proberen te overleven. Het biedt een diepere kijk op de menselijke ervaring in oorlogstijd en laat me beseffen hoe waardevol vrede en vrijheid werkelijk zijn.