Mensen worden veelal wat ze denken te zijn

“Dit boek verhaalt over hoe een oorlog ontstaat.” M – de laatste dagen van Europa is het derde deel in de reeks, maar zelfs als stand-alone is het een geslaagd verslag van de aanloop naar WOII.
Dit deel geeft een overzicht van de jaren 1938 tot en met 1940.

“Hier volgt de roman niet de geschiedenis, maar wordt de geschiedenis roman.” Scurati geeft geen droge opsomming van geschiedkundige feiten, maar weet zijn gedegen onderzoek om te zetten in een klare taal. Er wordt hier en daar gestrooid met niet-alledaagse termen (wat toch enig opzoegwerk vergt), toch is het verhaal verhelderend.
De auteur vertelt ons het verhaal van Mussolini aan de hand van brieven/dagboekfragmenten, waarna telkens korte aanhalingen uit de werkelijke brieven/dagboekfragmenten worden weergegeven. Voor de lezer is dit een soort samenvatting, waardoor je ook merkt dat de schrijver bijzonder gedetailleerd onderzoek heeft gedaan.

Mussolini is een mens van vlees en bloed, wat de auteur in de verf blijft zetten. Dit is geen historisch figuur van heldendaden of bovenmenselijke verwezenlijkingen, dit is een man van en voor het volk. Scurati weet dit in een sublieme, maar eerlijke stijl over te brengen naar de lezer.

Veel boeken over WOII verhalen over Hitler, het anti-semitisme en de concentratiekampen. Over de figuur van Mussolini krijgen we meestal niet veel informatie. Scuratie heeft met zijn trilogie deze lacune deels opgevuld. Als lezer leer je de mens achter de dictator kennen, een historisch fguur die zeker ook zijn belang heeft gehad in de geschiedenis.
Door dit verhaal kan men zich de vraag stellen hoe het zou gelopen zijn, had Mussolini zich niet laten ‘overmeesteren’ door Hitler.