Het leven zoals het is... Japan

De hedendaagse Japanse literatuur heeft zo langzamerhand het imago van een land van geisha’s en mysterieus glimlachende poppenvrouwtjes wel achter zich gelaten, toch overheersen nog de lieftallige beelden van al dan niet sprekende katten en doorkijkjes naar een magische overkant. Schoorvoetend zien we enkele cliché doorbrekende en verfrissende, meestal vrouwelijke, stemmen opduiken, zoals die van Mieko Kawakami (Osaka, 1976). Ze richt onbarmhartig de spotlights op lelijke rimpels, vetrolletjes en, oh hemel, menstruatiebloed en andere onaangename vrouwendingen. In Borsten en eitjes, rechtstreeks uit het Japans vertaald door Maarten Liebregts, schrijft ze over alleenstaande moeders en hun kinderen, raakt ze thema’s aan als eenzaamheid en armoede, maar inherent klaagt ze ook traditionele rollenpatronen en mannelijk seksisme aan. Het levert haar epitheta als 'schandelijk', maar ook 'adembenemend' op.

Jonge dertiger Natsuko verwacht het bezoek van zus Makiko en dochter Midoriko. De drie vrouwen verblijven enkele dagen in het krappe appartementje in Tokio, waar ze de dagen vullen met geklets, uit eten gaan en het badhuis bezoeken. Langzaam verschijnen de contouren van de familiebanden: afkomstig uit Osaka woonden ze in een piepklein huis waar hun vader liggend en drinkend op de sofa het gezin terroriseerde. Het gezin vlucht, maar de zussen verliezen al snel zowel hun moeder als hun grootmoeder. Makiko gaat werken als hostess in een bar om voor Natsu te zorgen, die, eens volwassen, naar Tokio verhuist om haar droom romanschrijfster te worden waar te maken. Geconfronteerd met een ouder wordend, minder aantrekkelijk lichaam overweegt Makiko een borstvergroting, het eigenlijke doel van hun bezoek.

Natsuko is de ik-verteller in het verhaal, waarbij levendige dialogen worden afgewisseld met haar bedenkingen. Een beetje bevreemdend, al went het snel, zijn de passages waarin ze van het verhalen in de reële wereld ongemerkt overgaat naar haar droom- of fantasiewereld. Het trekt de lezer dichter in het verhaal. Tussendoor, in schuine druk, staan de dagboekfragmenten van Midoriko: de twaalfjarige tiener maakt een puberteitscrisis door waarbij ze met afgrijzen de lichamelijke veranderingen observeert en zich angstige vragen stelt over de toekomst. Na een ruzie met haar moeder praat ze niet meer, de enige uitwisseling gaat via briefjes. Kawakami geeft mooi de dynamiek tussen de drie vrouwen weer: ze observeert het lichamelijke op een wat brutale manier, maar toont zich een fijnzinnig observator waar ze de gevoelens zoals angst, onzekerheid en schuldgevoelens beschrijft.

'De dikke laag foundation past niet bij haar huidtype en geeft een wit waas waardoor er opvallende nadruk op haar rimpels komt te liggen.'

Dit eerste deel van het boek, getiteld 'zomer 2008' eindigt tamelijk abrupt, deel twee, 'zomer 2016-2019' focust op Natsuko, de zus en het nichtje komen nog zijdelings voor. Ook de verhaaltoon verandert, hij is meer ingetogen, beschouwender. Natsu geniet nu wat bekendheid als auteur. Ironisch genoeg (lezen we hier Kawakami?) kreeg haar eerste boek een prijs, maar werd niet uitgegeven. Haar verhalenbundel, op televisie door enkele persoonlijkheden aangeprezen, werd wel een bestseller. Ze is single, heeft een kinderwens en onderzoekt de mogelijkheid tot spermadonatie, wettelijk in Japan enkel toegestaan voor gehuwde paren. Door het contact met Aizawa, ervaringsdeskundige als 'vrucht' van een anonieme donor, stelt ze het recht op ouderschap in vraag.

Deze reflecties gaan verder dan de discussie over de anonimiteit van de donorvader en de impact op de kinderen, een thema dat ook actueel is in het westen. Kawakami stelt existentiële vragen over de zin van het leven en, vooral, de dood. Samengevat: waarom geboren worden als je toch doodgaat? Heb je het recht op het schenken van een leven dat onvermijdelijk ook pijn en lijden gaat inhouden? Slechte levensomstandigheden geven kinderen een schuldgevoel en een doodswens om de ouder te ontzien. Zware thema’s, toch slaagt ze erin om er een boeiend verhaal van te maken door scherpe observaties met milde spot te mengen.

Kawakami geeft met Borsten en eitjes een inkijkje in het leven van vrouwen in het hedendaagse Japan. Met actuele thema’s als alleenstaande moeders, kinderwens, spermadonorschap en aseksualiteit, geschreven in een vlotte stijl, vertegenwoordigt ze een huidige generatie schrijvers die komaf maken met een postkaart Japan en het 'leven zoals het is' tonen. Boeiend.