De toehoorder bepaalt de waarheid niet de verteller
'De herinneringen komen uit de diepte. Sinds de eerste vondsten werden gedaan… '
Een oude man staart uit het raam van zijn hoge appartementsflat. Hij kijkt uit over een troosteloze, stoffige stad, tot aan de muur die eens het land afsloot. Nu staan de poorten open, de grensstad doet een greep naar een positievere toekomst en legt een metrolijn aan. Bij het graven worden lichamen gevonden: mannen, vrouwen, kinderen, dicht tegen elkaar geperst, rechtop staand in de grond.
Lena zit in de bus, de ambitieuze journaliste is op weg naar de grensstad om het mysterie uit te pluizen. Als kind reisde ze met haar vader het land door, luisterend en lerend hoe hij mensen ondervroeg, zijn artikelen opbouwde. Ze erfde zijn nieuwsgierigheid, de drang de ziel van het kwaad te ontleden. Haar karakter lijkt gemaakt voor de journalistiek:
'… ze merkte… dat mensen graag hun verhaal vertelden en daarbij meteen de diepte in gingen… omdat ze anders was dan de rest, erbuiten stond, was ze een betrouwbare bewaarplaats voor geheimen.'
Deze twee verhaallijnen hebben hun eigen perspectief, de schrijver als ik-verteller en de alwetende verteller die onderzoekster Lena volgt; hun eigen toon en stijl. De tijdsdimensies - heden, verleden, herinneringen - lopen door elkaar, net zoals de korte hoofdstukjes zich in elkaar vlechten en langzaam het dambord van het grotere geheel invullen. Een derde vertelling mengt zich tussen de twee, die van het Hooglandse jongetje Jona. In een eenvoudige, bijna kinderlijke taal wordt de legende over zijn dorp, over zijn verdwenen vader die onder een aardverschuiving bedolven werd, over de komst van een mysterieuze delver, de wetenschapper Havas, weergegeven.
Vincent Merjenberg (Groningen, 1983) zet met De grijzen een overtuigend debuut neer. Hij creëert een imaginaire wereld, die door aan te leunen bij een herkenbare realiteit, een spanning opbouwt bij het lezen door een voortdurend schakelen en hertekenen van de opgeroepen beelden. Bij een desolate grensstad vol wanhopige migranten, uitgebuit door mensensmokkelaars en plaatselijke handelaren, ziet de lezer het beeld van Mexico en de muur van oud-president Trump. De vluchtelingen zijn Hooglanders, van hun vruchtbare hoogvlakte verdreven door de machthebbers van een onbetrouwbare regering die schaamteloos hun eigen volk opofferen. Oorzaak van de deportatie is een klimaatskwestie: de oprukkende woestijn en modderstromen die het landschap verwoesten.
De auteur geeft in een literaire, bijna poëtische stijl, zijn scherpe observaties weer. Die ontmoeten elkaar in een grensgebied tussen filosofische bespiegelingen en dromerige lyriek. Veelvuldig gebruik van gevoelsgeladen woorden zoals 'leegte', 'droom', en vooral 'grijs', omhullen het verhaal als het ware met een doorzichtige sluier die een mysterieuze sfeer creëert. Het 'kwaad', in de Bijbelse betekenis, is intrinsiek in het verhaal aanwezig, maar een morele veroordeling blijft uit. Daarvoor zijn karakters en handelingen te vaag, fragmentarisch, voor in- en aanvulling door de lezer beschikbaar.
'Een grensstad is een verdwijnpunt, een grens een verdwijnlijn. Mensen komen aan en steken over. De meesten verdwijnen, maar niemand wordt gemist.., Een grens is vaag en helder tegelijk. Vaag omdat hij niet echt bestaat en niet overal zichtbaar is, helder omdat hij hard is en streng bewaakt…'
Het is opmerkelijk hoe het veelvuldig gebruikte woord ‘grijs’ als het ware verandert van gevoelskleur per specifieke context. 'De grijzen willen gevonden worden'; deze opmerking van een oude vrouw, inspireert Lena tot de benaming van de 'vondsten' (gesluierde term voor 'lijken'). Grijs is de kleur van de grond, van het stof, van de stad, de eentonige appartementsgebouwen. En van Dé Grijzen, mythische figuren uit Jona’s verhaal. Van licht naar donker, nooit wit, noch zwart.
De grijzen is een ingenieus geconstrueerde gelaagde roman waarin een speurtocht naar een waarheid, doorvlochten wordt met herinneringen van een onderzoeksjournalist, fragmenten uit een onaf manuscript en een legende. In een reflectieve, bijna poëtische taal schildert de auteur een mysterieuze wereld waarin menselijke tekortkomingen zoals egoïsme, ambitie, slechtheid, contrasteren met schoonheid en hoop.
Dat het boek na toeslaan nog lang nazindert en de lezer in gedachten het verhaal, zijn eigen verhaal, hercomponeert is een overtuigend bewijs van het vakmanschap van de auteur. Prachtig verteld, verrassende plotlijnen, kortom een schitterend debuut.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Marina
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
