De wereld is een schouwtoneel
Donald Richard (Don) Delillo (1936) is een Amerikaans auteur, vooral bekend door zijn romans in postmoderne stijl. Hij kreeg talloze prijzen, waaronder de prestigieuze National Book Award voor zijn hele oeuvre. The Silence werd eind 2020 uitgebracht en enkele maanden later in het Nederlands, vertaald door Jan Fastenau. Net voor Covid-19 de wereld overviel. Dé vraag die iedere lezer zich stelt: zag de visionaire Delillo de tekens niet, ging de ouderdomsdeken de mist in? Want er is geen sprake van corona in dit boek. De reden is prozaïscher: Delillo projecteert zijn catastrofeverhaal van technisch falen op een dag wanneer vele mensen samen achter hun schermen zullen zitten. Beste datumkeuze bleek de eerstvolgende Super Bowl Sunday op 6 februari 2022.
Het echtpaar Jim en Tessa zit op een thuisvlucht van Parijs naar New York. Zij, een dichteres, noteert feitjes over hun reis, als herinnering voor later. Jim leest hardop de cijfers van het scherm boven zich. Ze wisselen banaliteiten uit, vervelen zich. Plots vallen alle elektronische functies uit. Max, emeritus hoogleraar natuurkunde, en zijn vrouw Diane zitten in hun appartement in Manhattan te kijken naar de reclame op hun grootbeeldtelevisie. Samen met gast Martin, ex-student van de professor, wachten ze op de reizigers. Een gezellig avondje wedstrijd kijken, een hapje en drankje zijn gepland. Ook hier gaat het scherm op zwart.
Het boek leest als een toneelspel, vijf spelers opgesteld op slechts enkele podia: de vliegtuigstoelen, ziekenhuisgang, het appartement. Twee intermezzi offscreen zijn de straat waar een taxi gezocht wordt en Max die gaat informeren bij zijn buren in het appartementsblok. Het is trouwens de eerste maal dat hij ze ontmoet, op vraag van zijn vrouw:
'Hebben jullie je voorgesteld?'
'We hebben elkaar toegeknikt.'
De moderne mens heeft enkel digitaal contact. Ook tussen de vijf protagonisten is geen menselijke warmte te bespeuren: Martin citeert eindeloos zijn held Einstein, Diane doet alsof ze luistert en observeert haar man Max, die zwijgend van zijn bourbon nipt en naar het zwarte beeldscherm staart. Tessa verlangt naar huis, waar haar man als een schaduw aanwezig is.
De stilte lezen betekent al je zintuigen uitschakelen, het is een louter cerebraal gebeuren. Geen emoties, geuren of kleuren komen over, je kijkt door een glashelder scherm naar personages die als robotten hun tekst debiteren. Delillo hanteert een uitgepuurde stijl, waar ook de vorm mede de stemming bepaalt en zo de aandacht trekt naar de inhoud en ze versterkt. Is het verhaal in deel één nog opgedeeld in genummerde hoofdstukken, dan hoeft dat niet meer in deel twee. Hier zijn de verhaallijn en de dialoog, de summiere contacten, de interactie tussen de vijf personages weggevallen. Ieder evoqueert zijn eigen persoonlijkheid, het functionele is weggegomd, wat overblijft is een woordenbrij die in almaar sneller tempo de lezer in het gezicht wordt geslingerd.
Afgesneden van alle informatie, de stroom die is uitgevallen, het appartement dat koud wordt – de situatie voelt alsof een apocalyptisch wereldeinde nabij is. Martin geeft het doemdenken en pessimisme van de eenentwintigste eeuw weer: de technologie beheerst en beheert ons, bestaan we nog wel?
'Niemand wil het de Derde Wereldoorlog noemen, maar dat is wat het is.'
Tessa schildert de klimaatdeclinatie:
'… noodweer en bosbranden en evacuaties, tyfoons, tornado’s, droogte, dichte mist, smerige lucht. Aardverschuivingen, tsunami’s, rivieren die verdwijnen, huizen die instorten, hele gebouwen die kapseizen, de hemel verduisterd door vervuiling.'
Amper 128 pagina’s lang schreef DeLillo toch een 'vol' boek: waar er in de tekst geen woord te veel staat, ontdekt de lezer in de schier eindeloze en doelloze opsommingen verwijzingen naar wetenschap, literatuur en moderne technologie. De stilte lezen, is als kijken naar een modern schilderij: eerst zie je een chaotische collage vol kleuren en structuren. Kijk je langer, onderscheiden zich langzaam de patronen en krijgt het beeld diepte. En kan de reflectie beginnen. Of de discussie. Of de schaterlach. Die opklinkt bij de laatste alinea.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Marina
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
