Spannende avonturenroman in historisch Ierland

Een jonge vrouw staat naast een gevangenismuur, een baby in haar armen. Ze spreekt met haar vriend die daar is opgesloten. Hij stal graan van de Engelse bezetter. Als laatste beeld ziet ze het schip wegzeilen waarop hij verbannen wordt naar Australië.

We zijn in 1847, Ierland, Mary en Michael zijn de twee personages uit de mooie ballade The fields of Athenry. Alle Ieren kennen dit lied, het is een protestsong tegen de Engelse overheerser.

By a lonely prison wall
I heard a young girl calling
‘Dhaidí, they have taken you away’

Ineke Kraijo (1974) gebruikt dit lied als inspiratiebron en leidraad voor haar boek Het zwarte jaar. Ze woonde een tijdje in Ierland en werd verliefd op dit groene land en zijn woelige geschiedenis. Door de mislukte aardappeloogsten verloor Ierland in enkele jaren ongeveer een kwart van zijn mensen. De helft stierf de hongerdood, de anderen weken uit naar de Nieuwe Wereld, op zoek naar een beter leven.

Tot zover de geschiedenisles, want laat Het zwarte jaar nou net geen saaie feitenbom zijn. Het is een spannende avonturenroman geworden, met twee doortastende heldinnen en zelfs een vleugje romantiek.

Nora gaat samen met haar zusje Anne op zoek naar haar vader. Hij vertrok met hun laatste geld naar de stad in de hoop wat eten te kunnen kopen en kwam niet terug. Het is voor de jonge vrouwen een gevaarlijke tocht, er zwerven vele mensen rond die uit hun huis werden gezet, niets meer hebben en radeloos zijn van de honger. Van een dorpsgenoot horen ze dat hun vader gevangen is genomen op beschuldiging van diefstal. Hun enige hoop hem nog te zien is te wachten bij het strafschip dat de gevangenen naar Van Diemensland zal afvoeren.

Ze ontmoeten daar Mary die haar man Michael zoekt. Hij liet zich meeslepen door rebellen die een konvooi graan van de Engelsen hebben overvallen. Nora en Mary sluiten vriendschap en storten zich samen in een gedurfd avontuur.

Kraijo deelde haar boek in drie afzonderlijke delen in: het eerste deel vertelt het verhaal van Nora, het tweede dit van Mary en in het laatste komen hun verhaallijnen samen. Deze opbouw maakt het verhaal duidelijk en overzichtelijk. Ook de schrijfstijl is prettig vlot: korte zinnen wisselen de vele dialogen af. Spanningsbogen ontstaan door regelmatig vragen te stellen, als cliffhangers duiken ze op in de korte hoofdstukjes: zullen de meisjes hun vader weerzien? Kan de zwakke Anne die barre tocht aan? Het eenvoudig taalgebruik zal vooral een jongere lezer aanspreken. Wel lastig lezen zijn de vele Ierse woorden en uitdrukkingen. Ze geven een mooie couleur locale, maar breken het leesritme door de vreemde spelling.

‘Ik heb bairín breac, krentenbrood.’
‘Bairín breac, zoals moeder dat maakte. Mhamaí.’

Kraijo deed duidelijk veel onderzoek om een zo juist mogelijk historisch kader te schetsen. Dit komt de literaire kwaliteit van het boek niet ten goede: de personages zijn niet uitgewerkt, maar zijn opgesteld als functionele pionnen. De jonge rebellen die op weg zijn naar de stad,raken de weg kwijt. Ze hebben geen kaart, laat staan dat ze die zouden kunnen lezen, ze richten zich op de zon en volgen de rivier. De romance tussen de Engelse Abraham en de Ierse Nora belicht de tegenstelling tussen de buitenlandse bezetter en onderdrukte inwoners. Het water tussen de geliefden is heel diep. Nora gaat raad vragen aan de katholieke priester, het godsdienstconflict katholiek versus protestant is tot op vandaag een heikel onderwerp en splijtzwam in het land. Ook de twee hoofdpersonages, Nora en Mary, zijn actieve doeners en denkers. Wie ze echt zijn, komt niet uit de verf.

Het zwarte jaar is een vlot geschreven, pretentieloos avonturenboek dat een vooral jeugdige lezer gaat aanspreken. De historische setting geeft al lezenderwijs inzicht in één van Ierlands meest bewogen momenten uit zijn geschiedenis.

En een vleugje Iers krijg je er gratis bij. Handig meegenomen toch?

Beannacht. Dia dhuit!