Susan Sontag achter 'Susan Sontag'
Benjamin Moser had net zijn veelgeprezen biografie van Clarice Lispector afgerond, toen David Rieff hem aanzocht om de geautoriseerde biografie van zijn moeder te schrijven. Hij kreeg de vrije hand om Susan Sontags persoonlijke archief in te kijken: haar dagboeken, mails en foto’s. Hij las al haar geschriften, bekeek haar films en trok van New York naar Parijs en Sarajevo om met honderden vrienden, familieleden, auteurs, redacteurs te spreken. Het vroeg hem zeven jaar om uit die massa data een schitterend Sontag, Haar leven en werk te synthetiseren, naar het Nederlands vertaald door Lidwin Biekmann en Koos Mebius.
Moser begint zijn inleiding met een foto van moeder Mildred en grootmoeder Sarah Leah, die optreden als figuranten in een film over de Armeense genocide. Die ‘foto van lijden en verlies’, slechts schijn en gespeeld, wordt werkelijkheid als de grootmoeder jong overlijdt. Mildred zal dit nooit verwerken en vlucht de rest van haar leven in drank en pillen. Moser citeert Sontag: 'foto’s registreren de onschuld… van mensen die hun ondergang tegemoet gaan,' en gaat verder in op Sontags visie op beelden, pijn en wreedheden.
Het trekken van soortgelijke dwarsverbanden tussen Sontags geschriften, de getuigenissen van zijn gesprekspartners en de cultureel-historische achtergrond kenmerken in wezen deze biografie. Het resultaat is een verbluffende arabesk van een evoluerende ideeënwereld van Sontag, gekruid door de biograaf die persoonlijk interpreteert en duidt als chroniqueur van de tijd. Hij herbelicht de inhoud van haar essays, niet naar literaire waarde, maar naar haar ‘mind’s progress’. En stelt laconiek dat haar boeken – door critici algemeen als zwak beschreven – ‘niet allemaal even slecht’ zijn en haar ‘essays niet allemaal even goed.’ Hij toont zich een kritische lezer, die soms erg in detail gaat, maar ook intellectueel eerlijk blijft: hij poneert geen dogma’s, gaat als het ware met open blik in discussie met de schrijfster.
Leitmotivs die weerkeren en waar Moser soms psychologiseert, zijn de moeilijke eenzame jeugd en de afwijzende alcoholistische moeder met diva-allures. Sontag is een voorlijk kind dat vlucht in haar hoofd. Boeken zijn haar vrienden, kunst wordt haar redding. Er is een grote discrepantie tussen het mythische beeld van de zelfbewuste vrouw, ‘rolmodel voor generaties artistieke en intellectuele vrouwen’ en haar persoonlijkheid: ze lijdt aan verlatingsangst, is egoïstisch, leugenachtig, driftig en kan wreed uithalen naar mensen die in haar ogen niet voldoen. Empathie is haar volslagen onbekend en liefde vertaalt zich in een dominante houding naar mannen toe en in een sadomasochistische relatie met vrouwen. Moser verbloemt dit negatieve beeld niet en geeft handig indirect commentaar door getuigenissen:
‘Salman Rushdie: “Eigenlijk waren er twee Susans: terwijl de Goede Susan briljant en grappig en loyaal en nogal gewichtig was, kon de Slechte Susan een monsterlijke bullebak zijn.”’
Sontag toont kankerpatiënten dat ze niet verantwoordelijk zijn voor hun ziekte, maar gelooft zelf in het overwinnen door haar sterke geest. De ‘Paradox Sontag’. Ze getuigt ook tegen AIDS, een pandemie met 40 miljoen slachtoffers, maar out zichzelf niet, wat Moser moeizaam probeert te begrijpen.
Zo hermetisch en eclectisch als zijn inleiding is, zo vloeiend, elegant geschreven zijn de hoofdstukken. Moser toont zich een rasverteller, vlot jongleert hij tussen verhaal en anekdotes. En speels: de begrippen metafoor, interpretatie en beeld – Sontags levenslange stokpaardjes – worden als knipoogjes in zijn eigen interpretaties verweven. In de epiloog gaat Moser voluit bij het schetsen van de invloed die Sontag had op het culturele, intellectuele en politieke denken van de Westerse maatschappij. Zijn bewondering leest als een regelrechte liefdesverklaring.
Moser schreef een prachtig boek en slaagt er meesterlijk in om achter het beeld van de literaire ster, de mythische Miss Librarian, een wezen van vlees en bloed tevoorschijn te halen. Het verschil tussen de mens Susan Sontag en de metafoor ‘Susan Sontag’. Missie geslaagd.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Marina
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
