Geseald met een screenshot en in de groepschat geDM’d

Sophie Jansen is een docente Nederlands aan een middelbare school te Breda. Ze observeerde haar leerlingen uit de onderbouw met open oren en ogen, en schreef dit debuut. Het is fictie, maar zou zo maar ‘echt’ kunnen gebeurd zijn. Volg me is opgebouwd rond twee protagonisten, Marlou en Mick. Doorsnee jongeren in puberteitsleeftijd; ze hebben vrienden, familie, voelen zich onzeker over hun uiterlijk, hun populariteit, liefde en seks.   

Bijna continu zijn ze actief op sociale media zoals Whatsapp, Instagram en Snapchat. De hoeveelheid likes bepalen hun zelfvertrouwen. In 22 korte hoofdstukjes volgen we beurtelings Marlou en Mick. Elk hoofdstukje begint met een woord, mét woordverklaring, als intro op de inhoud.  

‘Lit: ‘Als er iets tofs of spannends gebeurt, is het lit’.’  

Marlou is een vlotte meid, enig kind. Ze heeft wat moeite met enkele vakken, wat door haar ouders als een probleem wordt gezien. Ze zijn bezorgd om haar, maar zelf ervaart ze dit als controle en druk om te presteren. Op Instagram leert ze een leuke jongen kennen, waarmee ze thuis afspreekt en die bij het zoenen verder gaat dan ze zelf wil. Groot is haar ontzetting als de dag nadien al foto’s van haar online circuleren. Ze realiseert zich dat ze een slachtoffer van slutshaming is. Haar vrienden begrijpen haar niet en haar ouders reageren furieus. Haar zekerheden vallen weg.  

Jansen bouwt haar verhaal inhoudelijk op, op een natuurlijke en bijna nonchalante manier. We krijgen geen moraalles of opgestoken vinger, we observeren Marlou en kunnen begrijpen wat haar overkomt. Ze klinkt misschien naïef, maar in haar visie nam ze goede voorzorgen: ze onderzoekt of haar contact geen catfish is en bespreekt alles met haar beste vriendin.  

Ze werd simpelweg in de val gelokt door een leuke jongen. Van alle tijden, maar door de sociale media krijgt het gebeuren een grotere, ongrijpbare dimensie. De reactie van de ouders is typerend: ze onderkennen niet de impact van dit cyberpesten, beseffen niet wat er gaande is. Ze zien alleen het zichtbare plaatje: hun dochter heeft hun vertrouwen beschaamd door achter hun rug een vriendje uit te nodigen en gaat nu publiekelijk over de tong als ‘sletje’.  

Mick is knap, populair bij de meiden, sportief en het middelpunt van zijn vriendengroep. Thuis echter is het andere koek: zijn moeder heeft MS, de ziekte degenereert alsmaar sneller en zijn vader laat het gezin in de steek. Mick voelt zich verantwoordelijk en neemt een deel van de huistaken over. Gevolg is een groeiende vermoeidheid en slechte schoolresultaten. Hij ziet de heksenjacht rond Marlou, veroordeelt deze, maar zwijgt door de groepsdruk. Stoer doen en erbij horen zijn de lemma’s.  

‘Mick staart naar zijn Instagram. Het valt hem ineens op hoeveel leuke dingen mensen eigenlijk posten… Als Mick zou posten waar hij zich mee bezig hield, zou het iets zijn als: “Fuck this shit”, met een foto van zijn chagrijnige smoel.’  

De twee verhaallijnen worden doorkruist met commentaren van de anonieme Blogger 4818. Een onbekende, duidelijk afkomstig uit de schoolgemeenschap, die tak op tak de gebeurtenissen op school bespreekt op een scherpe, ironische toon. Is er een leerling berispt, hebben twee liefjes ruzie? Het vraagt slechts enkele tellen en hop, de blogger zwiert de info online.  

Razend populair, maar ook gevreesd. Hij/zij misbruikt anonimiteit en gaat al snel over een morele grens. Net als de ouders grijpt de rector wel in, (‘als de post niet wordt verwijderd, ga ik melding maken bij de politie’), maar heeft geen vat op de situatie. Het enige resultaat van zijn interventie is dat het anonieme account beter versleuteld wordt.  

Volg me is een vlot geschreven, eigentijds verhaal over jongeren en cyberpesten, dat vooral de beoogde doelgroep zal aanspreken. Het veelvuldig aan social media gelinkte taalgebruik en ander hip jongerenjargon, maakt dat het boek per definitie een al even kort leven tegemoet gaat als een Snapchat of Whatsapp-bericht. Of je hebt het geseald met een screenshot en in de groepschat geDM’d.