Chaotische roman met grootse ideeën

Met Here I Am heeft Jonathan Safran Foer, het Amerikaanse literaire wonderkind van de jaren 00’s, na ruim tien jaar zijn derde roman geschreven. Met Everything is Illuminated en Extremely Loud and Incredibly Close brak Foer door en veroverde hij menig literair hart. Gelukkig stelt Foer zijn fans wat betreft de dikte van zijn roman niet teleur: Here I Am telt bijna 600 pagina’s.

Centraal staan drie weken in het leven van Jacob en Julia Bloch en hun drie kinderen, een Joods-Amerikaans gezin woonachtig in een goede buurt in Washington D.C. Wanneer Julia een geheime telefoon vindt met daarop seksueel getinte berichten van Jacob aan een onbekende vrouw, stort het ogenschijnlijk perfecte gezinsleven stukje bij beetje in elkaar. Het helpt niet mee dat de Bar Mitzvah van oudste zoon Sam in gevaar komt dankzij betrokkenheid bij een incident waar de rabbijn niet van gediend is.

In de eerste helft van de roman leren we de Blochs beter kennen en zien we wat er gebeurt in de dagen na de twee incidenten. Zowel Jacob en Julia worstelen met de invulling van hun rollen als ouders en geliefden nu hun huwelijk op inklappen staat en met de invulling van een Joodse identiteit die vooral lijkt te bestaan uit rituelen die steeds minder worden uitgevoerd, maar er wel bij horen. Een belangrijk thema dat Foer behandelt in Here I Am is dan ook wat het betekent om Joods te zijn in Amerika.

Door halverwege een tweede verhaallijn te introduceren waarbij Israël getroffen wordt door een zware aardbeving en er een pan-Arabische invasie op gang komt, doet Foer een poging om de verhaallijnen met elkaar te verbinden. Dit gebeurt vooral door de Joodse identiteit van Jacob te contrasteren met die van zijn Israëlische neef Tamir, die net voor de aardbeving in Washington D.C. landt. De Joodse identiteit van Tamir staat niet ter discussie: als je in Israël wordt geboren ben je Joods. Dit in tegenstelling tot Jacob, die een onbekommerd leven leidt en geen directe gevaren kent in Amerika. Hij heeft de luxe om te twijfelen over het geloof, want in de eerste plaats is Jacob een Amerikaan: door de keuze van zijn opa om na de Holocaust te emigreren naar Amerika is Israël niet zijn vaderland geworden.

Het grote probleem van Here I Am is dat Foer er niet in slaagt om de twee verhaallijnen goed met elkaar te verbinden, wat resulteert in een chaotisch geheel. Het gevaar van de invasie wordt enigszins voelbaar door de aanwezigheid van Tamir, maar voor Jacob blijft het voornamelijk achtergrondnieuws. De urgentie en betrokkenheid die er zou moeten zijn door de gebeurtenissen in Israël bij zowel personages als lezer, ontbreken hierdoor. Een gemiste kans, die met wat meer redactie waarschijnlijk verholpen had kunnen worden. Hierdoor komen de experimentele onderdelen van Here I am, iets waar Foer normaliter zo goed in is, niet tot zijn recht. Onder andere lijstjes en toespraken van wereldleiders, die deel horen uit te maken van het geheel, verworden zo tot losse flarden, die zijdelings betrekking hebben op de hoofdlijn van het verhaal.

Toch is Here I Am geen slecht boek. Er staan genoeg goede passages in die een intieme inkijk geven in het leven van een joods-Amerikaans gezin. Ook laat Foer met personages als Jacobs grootvader Isaac, vader Irv en Tamir zien, het niet verleerd te zijn om ontroerende en fascinerende personages te creëren. De scène waar Irv en Jacob Tamir ophalen van het vliegveld, en Tamir bij wijze van begroeting zijn oom optilt en zo hard omhelst dat de serieuze Irv een keiharde scheet laat, is ouderwets Foer.

Here I Am is een roman met grootse ideeën die niet altijd even goed uit de verf komen, een meesterwerk is het dan ook zeker niet. Toch staan er genoeg passages in die het lezen van Here I Am zeker de moeite waard maken. Gelukkig maar.